«بررسی تطبیقی کلام الهی در عرفان اسلامی و مسیحی

سرّ این که خداوند، انبیا و ارواح و بلکه موجودات را کلمه نامیده است بستگی به شناخت چگونگی ایجاد و ماده ای که از آن، به آن و در آن ایجاد واقع است، دارد.خداوند تاثیر ایجادی را قول نامیده است. چنان که می فرماید: سخن ما به هر چیزی وقتی اراده وجود آن کنیم این است که بدو گوییم: باش! در دم وجود یابد. پس اگر واسطه ای بین فاعل بودن خداوند و موجودی که پدید می آید، وجود داشته باشد، این قول است؛ ولی اگر فعل خداوند به ذات خود باشد که هیچ واسطه ای بین ذات او و بین مفعول وجود نداشته باشد، نام این فعل کلام است و ظاهر شونده به آن کلمه است. اینکه موجودات کلمات نامیده می شوند؛ از این حیث است که آنها با کلمه تکوین یعنی کُن آفریده شده اند. در قرآن کریم نیز بر کلمه خدا و خلقت عیسی(ع) اشاره رفته است. اگر این سخن درست باشد که کلماتی که انسان بر زبان می آورد، همانا صورت‌های نَفَسی است که از سینه اش بیرون می آید، پس می توانیم بگوییم که کلمات وجودی، صورت های خارجی بر نَفَس رَحمانی است؛ یعنی خداوند رحمان هنگام دمیدن تکلّم می کند و در نَفَس او کُلّ عالم شکل می گیرد.