مطالعه شیوه‌های بازنمایی مفهوم«خدا» در ساحت شعر و اندیشه «حافظ»

حافظ شاعر اندیشه وری است که علاوه بر بیان تجربه های عاطفی و احساسی، به دنبال بیان معنی و حقیقت این تجربه ها و تاملات معنوی خود درلابه لای اشعارش می باشد و می توان ژرف ساختی معرفتی را در کاربرد واژگان هستی شناسانه « خدا ، انسان ، ملکوت ، جهان و ... » در شعر و اندیشه او جست وجو و کشف کرد. در این میان ، واژه و مفهوم «خدا»  از پربسامدترین مفاهیم کلیدی دیوان حافظ است. این تحقیق به شیوه توصیفی-تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که : «خدا» در شعر و اندیشه حافظ چه معنا یا مفاهیمی دارد؟ یافته ها حاکی از آن است که: اندیشه و نگاه معرفتی  حافظ در فضایی «خدامحورانه» طرح می شود این نگاه معرفتی از قرآن و متون عرفانی متاثر است و کهن الگوی داستان آفرینش و ماجرای خلقت و هبوط حضرت  آدم دستمایه نگره و انگاره حافظ به حقیقت جهان هستی است  اما نحوه، رنگ و جنس  نگرش خداباورانه در شعر او یکدست نیست و می توان مصادیق پرشماری برای رویکردهای عامیانه، عابدانه، وحدت وجودی، شهودی و... در دیوان او ارائه کرد و زمینه هایی از اندیشه های رایج در آن روزگار را  _ از قبیل: کلام اشعری ، نگاه جبرگرایانه، اندیشه های صوفیانه و کلامی و…_ در شعر خواجه سراغ گرفت و نشان داد اما نگرش او غالباً شخصی ، ابتکاری و مستقل می نماید و رویکرد «عاشقانه و دوستانه» از حضور معنادارتری در فحوای شعرش برخوردار است.

a study of the methods of representing the concept of god in hafez's poetry and thought from the perspective of toshihiko izutsu's semantic theory

hafez is a thoughtful poet who, in addition to expressing emotional and sentimental experiences, seeks to express the meaning and truth of these experiences and his spiritual reflections on the side of his poems, and can deepen the epistemological construct in using the ontological words god, man, man, kingdom, world, etc. he searched and discovered in his poetry and thought. meanwhile, the word and concept of god is one of the most common key concepts of hafez's divan. this research seeks to answer the question in the descriptive-analytical way and based on izutsu's semantic theory: what is the meaning or concepts of god in hafez's poetry and thought? the researcher's findings indicate that: hafez's epistemological thought and view is designed in a god-centered atmosphere. this epistemological view of the qur'an and mystical texts such as: mersad al-ebad and kashf al-asrar hafez is the source of hafez's view of the truth of the universe, but the method, color, and gender of the god-believing attitude in his poetry are not uniform, and there are many examples of popular, devout, existential unity, intuition, etc. in hafez's divan. fields of common ideas in those days - such as ash'ari theology, algebraic view, sufi and theological thought and 2- in hafez's poetry, he found and showed, but his attitude often seems personal, innovative and independent, and the romantic and friendly approach has a more meaningful presence in the content of his poetry.