تحلیل آرکی تایپی سه حکایت عرفانی از الهی نامه

کارل گوستاو یونگ، روانشناس سوییسی، پس از تحقیق در میان اقوام و ملل مختلف به این نتیجه رسید که در ساختار شخصیت انسان به جز خودآگاه و ناخودآگاه فردی، بخش دیگری وجود دارد که می‌توان آن را ناخودآگاه جمعی نام نهاد. وی معتقد بود که ناخودآگاه جمعی حاوی خاطرات و رفتار نژادی است که فرد آنها را از اجداد خود به ارث می‌برد و این تجربیات و خاطرات خود را به صورت کهن الگو یا آرکی تایپ در اسطوره‌ها و متون عرفانی و برخی رویاهای خاص نمایان می‌سازد. الهی نامه عطار، یکی از آثار برجسته ادب فارسی می‌باشد که ضمن بیان نکات مهم عرفانی به جنبه‌های مختلف تعلیم و تربیت توجه داشته است. از آنجایی که در میان آثار ادبی، متون عرفانی یکی از بهترین زمینه‌های ظهور صور ازلی است؛ عطار نیز مانند بسیاری از شاعران و نویسندگان در سرودن این اثر به طور ناخودآگاه از کهن الگوهای مختلف که از ناخودآگاه جمعی نشات می‌گیرد، تاثیر پذیرفته است. در مقاله حاضر به تحلیل آرکی تایپی سه حکایت عرفانی الهی نامه عطار پرداخته شده که در آن کهن الگوهایی از قبیل خود، آنیما، آنیموس، سایه، نقاب، سفر، پیر دانا، عبور از آب، عبور از آتش، تولد ثانوی و ماندالا را می‌توان یافت.