بررسی نقش خیال در سلوک معرفتی ابن عربی

ابن عربی معتقد است در انسان نیروی ادراک کننده دیگری غیر از عقل یافت می‌شود که عرصه فعالیت این نیرو، پهنه «خیال» است که در‌ آن، جمع میان اضداد پدیدار می‌شود؛ زیرا نزد حس و عقل جمع میان دو ضد، ممتنع است. عالم خیال نزدیک‌ترین دلالت به حق است، زیرا حضرت حق، اول است و آخر، ظاهر است و باطن، لذا عارف جز از راه جمع کردن میان دو ضد، شناخته نمی‌شود. ابن عربی، خیال را منزل الفت جامع میان حق و خلق و همان صورتی می‌داند که انسان بر آن آفریده شده است و این آگاهی را نیرومندترین آگاهی می‌داند که به وسیله آن عارف و احدیت حق را در کثرت خلق، ادارک می‌کند.ابن عربی معتقد است خیال، تنها آنچه را دارای صورت محسوس یا مرکب از اجزای محسوس است و توسط قوّه مصوره ترکیب می‌شود، نگه می‌دارد و از این رهگذر صورتی را به دست می‌دهد که در حس موجود نیست، اما برای بیننده محسوس است. وی در نظریه عرفانی خویش، از عالم خیال به عنوان طریق معرفت الله نام می‌برد. همچنین در نظر شیخ اکبر، عنصر خیال حلقه واسطه بین وجودشناسی و معرفت شناسی به شمار می‌رود. چرا که در قوس نزول ازآنجا که معانی در عالم خیال تجسد می‌یابند و گونه‌یی دیگر از هستی را برخوردار می‌شوند و در قوس صعود نیز اجساد تروح یافته و لباس دیگری از هستی را می‌پوشند. این خیال است که در هر دو حوزه، به شناخت آنها نایل خواهد شد. علاوه بر این، شناخت صحیح از عالم و خداوند تنها در گرو کارکرد خیال می‌باشد و کمیت عقل در نظر وی در هر دو حوزه لنگ است.