سیر تحول شعر صوفی در ادب عربی از آغاز تا ابوالحسن ششتری

شعر صوفی آمیزشی است از غزل افلاطونی و شعر خمری با زبانی کنایه‌آمیز و رمزگونه که در ظاهر، غزل است و وصف خمر و در باطن، سراسر عشق الهی، شعری که دارای اصطلاحات و رموز خاص صوفیانه است، اصطلاحاتی که حالات انسان و رابطه او با خدا را در مراحل مختلف سیر و سلوک عارفانه نشان می‌دهد. این نوع شعر از قرن دوم هجری در ادب عربی آغاز شد و در قرن هفتم با ابن فارض و محی‌الدین بن عربی به اوج رسید و با ششتری، صوفی بزرگ اندلسی دچار تحولی شگرف گشت، چرا که؛ او اندیشه‌های عارفانه خود را در قالب موشح و زجل که دارای زبانی عامیانه و مورد اقبال مردم اندلس بود بیان نمود و بدین وسیله شعر صوفیانه را نه فقط برای طبقه متصوفه، که برای عامه مردم سرود. نوشتار حاضر ابتدا نگاهی به سیر تحول شعر صوفی در ادوار مختلف افکنده و از بزرگان تصوف سخن گفته و سپس به بررسی اشعار عارف بزرگ قرن هفتم، ابوالحسن ششتری پرداخته و نو آوری‌ها و نقش او در انتقال مضامین عرفانی به قالبی جدید و زبانی صریح و به دور از رمز پردازی و زبان لغز گونه متصوفه را مورد بحث و واکاوی قرار داده است.