شگردهای معرفتی و مفهوم خدا از دیدگاه مولوی

دیدگاه مولانا جلال‌الدین بلخی دربارة مسئلۀ امکان و چگونگی شناخت خدا به دلیل برخورداری وی از میراث متنوع مشرب های کلامی، فلسفی و عرفانی پیشینیان، اهمیت دارد. مولانا معتقد است که در پس همۀ پدیده های این عالم، وجودی است کامل، آگاه، نامتناهی و دارای همۀ صفات و اسمای حسنی. مولوی این وجود را خدا می‌نامد. خداوند منشا و سرچشمۀ لایزال هستی و زندگی است. خداوند خالقی است که همۀ کاینات را از «عدم» و فقط به اراده خویش آفریده است. کانون و محور اندیشۀ مولانا، خداوند «فعال ما یشاء» و قادر مطلق است. انسان مورد نظر مولوی، موحد و یگانه‌پرست است. او محو در صفات و اسمای خداوند است. این انسان برای پیروزی بر تعارضات درونی و تمایلات حیوانی، همواره در جهاد و مبارزه با خود است. سلوک عرفانی، عبادت عاشقانه و خودسازی، توشه راه اوست. او به عشق و محبت الهی همۀ مخاطرات «سفر الی الله» را پذیرفته، دم به دم خود را به حوزۀ جاذبۀ ربوبی نزدیک می‌سازد. بدین ترتیب مولانا با استفاده از زبان بلند عرفان و هنر، صنعت شعر و نثر روح‌نواز، دیدگاه خود دربارۀ خدا، جهان و انسان و رابطه آن‌ها را بیان می‌کند. در این پژوهش تلاش گردیده است تا با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع اسنادی و کتابخانه‌ای به بررسی موضوع انواع معرفت و مفهوم خدا از دیدگاه عرفانی مولوی، پرداخته شود و نویسنده در این نوشتار، به تحلیل بیشتر شیوه‌های معرفت و شناخت خدا پرداخته است.