کاوشی در حکمت 289 نهج‌البلاغه (سیمای برادر)

چکیدهاز حکمت‌های بسیار زیبای نهج‌البلاغه به‌لحاظ ساختاری و محتوایی، حکمت 289 است. امام علی (ع) در این حکمت، ویژگی‌های انسانی را برمی‌شمرند که شایستگی برادری امیرالمومنین (ع) را داراست. این حکمت دربردارندۀ نکاتی است که دربارۀ آن‌ها بین مترجمان و شارحان نهج‌‌البلاغه اختلاف نظر وجود دارد. از این‌رو، بررسی این اختلافات نکات جدیدی را از فهم کلام امام (ع) نمایان می‌کند؛ البته دربارۀ بعضی از آن‌ها هیچ‌گونه مطلبی بیان نشده است.اولین نکته ابهام‌آمیز در این حکمت، گویندۀ آن است؛ زیرا در بعضی از کتب روایی، ازجمله کافی و کتب تاریخی مانند البدایه و النهایه، گوینده امام حسن مجتبی (ع) معرفی شده است. دومین نکته، مخاطب حکمت است؛ یعنی اینکه این حکمت خطاب به چه کسی گفته شده و وصف چه کسی است. سومین نکته، مفهوم عبارت «وَ کَانَ ضَعِیفاً مُسْتَضْعَفاً» است و چهارمین نکته، جایگاه ساختاری و محتوایی در عبارت «لَا یُدْلِی بِحُجَّۀ حَتَّی یَاْتِیَ قَاضِیاً» است.در این پژوهش، سعی شده است به تحلیل این مسائل پرداخته و جوابی اطمینان‌بخش داده شود. به‌نظر نگارندگان، گویندۀ حکمت امام علی (ع) است. مخاطب نامه تمام انسان‌هایی هستند که می‌خواهند خود را در جایگاه برادری امیرالمومنین (ع) پیدا کنند؛ گرچه مخاطب خاصی مثل ابوذر غفاری دور از نظر نیست. مفهوم عبارت «وَ کَانَ ضَعِیفاً مُسْتَضْعَفاً» این است که او فردی بدون قدرت اجتماعی بود و مردم نیز او را ضعیف می‌انگاشتند و عبارت «لَا یُدْلِی بِحُجَّۀ حَتَّی یَاْتِیَ قَاضِیاً» توصیف عبارت «فَهُوَ لَیْثُ غَابٍ وَ صِلُّ وَادٍ» است.کلیدواژه‌ها: امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، حکمت و موعظه، کلمات قصار، حکمت 289، برادری، اخوّت، تربیت.