نقش قرایت قرآن در ترجمه و تفاسیر ایرانی در قرن دهم هجری قمری

«علم قرایت» را میتوان یکی از مهمترین علوم قرآنی دانست که تاثیری مستقیم بر ترجمه و تفسیر قرآن دارد. بررسی و ملاحظه ترجمهها و تفاسیر قرآن در آیاتی که قرایات مختلف در کلمه یا کلماتی از آنها وجود دارد که بر معنای آیات موثر است، نشانگر قرایت مورد پذیرش یا حداقل مرجَّح نزد مترجم یا مفسر قرآن می‌باشد. در این مقاله، ابتدا معرفی یک ترجمه (ترجمه‌ای ناشناخته و تصحیح شده از منطقه‌ خراسان بزرگ) و سه تفسیر قرآن کریم (منهج الصادقین، زبده التفاسیر و مواهب العلیّه یا تفسیر حسینی) از مترجمان و مفسران ایرانی در قرن دهم هجری قمری مورد مطالعه قرار گرفته است. انتخاب قرن دهم از آن رو صورت پذیرفته که شواهد مختلف نشان میدهد در این قرن، مراحل آغازین دوره رویآوری کاتبان، مترجمان و مفسران به یک قرایت از میان قرایات مشهور صورت پذیرفته است. بررسی مقایسه‌ای قرایت قرآن در این ترجمه و تفاسیر نشان می‌دهد هرچند پذیرش قرایت واحد در قرن دهم نزد عموم محققان و در تمام مناطق ایران به طور فراگیر به چشم نمی‌خورد، ولی توجه به روایات منقول از عاصم بن ابی‌النَّجود کوفی بیشتر است. در این میان، تطابق کامل قرایت برخی از آثار با قرایت عاصم به روایت ابوبکر شعبه بن عیّاش در قرن دهم از قبیل «منهج الصادقین» و «تفسیر حسینی» نتیجه‌ یاد شده را تقویت می‌کند