بررسی جایگاه متفردات حدیثی دعائم الاسلام در حدیث امامیه

مهمترین میراث روایی و فقهی اسماعیلیان، کتاب دعائم الاسلام نوشتۀ ابوحنیفه قاضی نعمان مغربی (د 363ق) است . وی داعی بزرگ اسماعیلیه و قاضی القضاة حکومت اسماعیلی فاطمیون بود. این کتاب حاوی حجم گسترده ای از روایات اهل بیت علیهم السلام در موضوعات متنوع فقهی است. بیش از چهارده درصد از روایات دعائم الاسلام، نسبت به حدیث امامیه متفرد بوده و در هیچ یک از منابع روایی موجود امامیه اثری از آنها دیده نمی شود. ارسال روایات و غیرامامی بودن مولف کتاب، از مهمترین عوامل بی توجهی به این میراث بازمانده از قرن چهارم به شمار می آید. جستار حاضر، با چشم پوشی از نقد سندی، قضاوت پیرامون میراث حدیثی شیعیان اسماعیلی را با سنجۀ نقد محتوایی و تعیین میزان تناسب آن با حدیث امامیه بررسی می‌کند. برای این منظور، ضمن جستجوی علل و زمینۀ تفرّد روایات دعائم الاسلام، به واکاوی تاثیر متفردات حدیثی آن در معارف امامیه پرداخته است. بر اساس نوشتار حاضر، متفردات حدیثی دعائم الاسلام، همسو با معارف حدیثی امامیه بوده و مهمترین عامل تفرد آنها اهتمام ویژۀ مولف به گردآوری روایات باب قضا است. از مهمترین کارکردهای این روایات در فقه امامیه می توان به ارائۀ مستند روایی برای فتاوی مشهور، کمک به کامل شدن فهم برخی روایات و بیان برخی فروعات جدید فقهی اشاره نمود.

the position of mutafarrid hadiths of da’ᾱ’im al-islam in imᾱmῑ hadith

the most important narrative and jurisprudential heritage of the ismailis is the book da’ᾱ’im al-islam by abu hanifa qᾱdῑ nu’mᾱn al-maghribῑ (d. 363 ah). he was the great ismaili dᾱ’ῑ and the judge of the fatimid ismaili government. this book contains a large volume of hadiths of ahl al-bayt (as) on various jurisprudential issues, of which more than 14 percent are mutafarrid from the imᾱmῑ hadith and have no trace in any of the existing imᾱmῑ narrative sources. the irsᾱl of traditions and its non-imᾱmῑ nature are among the most important factors of neglecting this legacy from the 4th century. ignoring the evaluation of hadith sanad, this research aims to give a fair judgment of the ismaili hadith, based on the content analysis and its compatibility with the imᾱmῑ hadith. searching for the cause of mutafarrid hadiths in the book, it analyzes the influence of these narratives in the teachings of the imᾱmῑyyah. in conclusion, the mutaffarrid hadiths of da’ᾱ’im al-islam are compatible with the imᾱmῑ hadiths, and the most important factor of their tafarrud is the special effort of the author to collect the judging hadiths (bᾱb al-qadᾱ). one of the most important functions of these hadiths in imᾱmῑ jurisprudence is to provide a narrative document for famous fatwas, to complete the understanding of some hadiths, and to bring some new branches of jurisprudence.