نقش ارتکاز در نادیده انگاری معنای اصلی واژگان

کشف معنای صحیح واژگان قرآنی بر پایه اصول و قواعد لفظی و غیرلفظی استوار است. به‌کارگیری هر یک از این اصول و قواعد، جایگاه و شرایط مشخصی دارد. «توجه به قرینه ارتکاز ذهنی»، یکی از این قواعد است که در علم اصول از آن صحبت شده، لیکن گستره و کیفیت کاربست آن در فهم معنای واژگان قرآنی به‌طور شایسته در مباحث علوم قرآنی تبیین نشده است. این امر، باعث شده تا مفسر و مترجم قرآنی بر اساس ارتکاز ذهنی، معنایی را برای آیه در نظر بگیرد که گاه با سیاق و مقصود آیه ناسازگاری دارد. برای اثبات این مسئله، نوشتار حاضر به روش انتقادی- تحلیلی، به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که نتیجه عدم توجه به جایگاه و لغزشگاه‌های ارتکاز ذهنی در فهم معنای صحیح برخی واژگان قرآنی چیست؟ به این منظور، با تامل و واکاوی برخی استعمال‌ها و مشتقات (جمل، زنم، زوج و عصر) در تعدادی از آیات انتخابی قرآن، چگونگی اثرگذاری ارتکازات ذهنی، مورد نقد قرار گرفت و این نتیجه حاصل شد که اگرچه ارتکاز به‌عنوان قرینه لُبّی کلام در تفسیر و فهم آیات قرآنی بسیار پرکاربرد است؛ ولی گاه، مانعی است برای فهم صحیح واژگان قرآن. بر این اساس لازم است با معیار قرار دادن تناسب بافتی و محتوای آیات، معنای اولیه غیر مشهور این واژگان، بر معنای ارتکازیشان ترجیح داده شود.

the role of concentration in ignoring the original meaning of words

the discovery of the correct meaning of the qur'anic vocabulary is based on the literal and non-literal principles and rules. the application of each principle and rule has certain positions and conditions. paying attention to mental irtikᾱz is one of the rules that is considered in the science of principles, while the scope and quality of its application in understandingthe meaning of qur'anic vocabulary have not been properly explained in the discussions of qur'anic sciences. it has led the qur'anic interpreterand translator to consider a meaning for the verse on the basis of mentalirtikᾱz, which is sometimes incompatible with the very verse. this article,based on the critical-analytical method, seeks to prove the rule and answer the question, what is the result of the lack of attention to the position and slippers of the mental irtikᾱz in understanding the correct meaning of some qur'anic words? accordingly, reflecting and analyzing someapplications and derivatives (jamal, zanem, couple, and age) in a number of selected verses, the influence of mental irtikᾱz is criticized. it concludes that although it is applicable as an intellectual effort in interpreting and understanding the qur'an, sometimes it is an obstacle tounderstand the words of the qur'an. accordingly, it is necessary to prefer the meaning of the uncommon meaning of these words to their irtikᾱz meanings, through the criterion of context consistency and content of the verses.