نقش آمیختگی مفهومی در ساخت معنی ضرب‌المثل‌های حوزۀحیوانات نهج‌البلاغه

نظریۀ آمیختگی مفهومی فوکونیه و ترنر (2002) یکی از نظریات مطرح در معناشناسی شناختی است که به نقش تلفیق فضاهای ذهنی در پیوستگی و ساخت معنا معتقد است. به‌اعتقاد آندرسون (2013)، این نظریه می‌تواند مبنایی برای شناخت ابعاد فرهنگی، شناختی و بافتی ساخت معنا در ضرب‌المثل‌ها باشد. نهج‌البلاغه یکی از مهم‌ترین کتب دینی است که در آن ضرب‌المثل‌های زیادی از زبان امام علی (ع) بیان ‌شده‌است. پژوهش حاضر به بررسی نحوۀ معنی‌سازی پنج ضرب‌المثل‌ حوزۀ حیوانات از کتاب نهج‌البلاغه می‌پردازد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و براساس انگارۀ معنایی آندرسون (2013) است. سوالات عبارتند از: چگونه می‌توان نظریه آمیختگی مفهومی را بر ضرب‌المثل‌های حوزۀ حیوانات نهج‌البلاغه تطبیق داد؟و، معانی موقعیتی چگونه قادرند در موقعیت‌های جدید سیاسی-تاریخی- فرهنگی مشابه تکثیر و اجرا شوند؟ نتایج تحقیق نشانگر معانی کنشیِ هشدار، تحذیر، تقبیح، توصیف و سرزنش برآمده از آمیختگی مفهومی دو حوزۀ حیوان و انسان است که با پیام‌های اخلاقی – اجتماعی- سیاسی نهج البلاغه مطابقت دارد؛ ابتدا حوزه انسان و حیوان از طریق رابطۀ قیاس در فضای عام به هم مرتبط می‌شوند و به‌واسطۀ استعارۀ [انسان حیوان است] فضای آمیخته و معنای پایه شکل می‌گیرد. سپس معنای پایه با معنای ارجاعی تلفیق و معنای موقعیتی را می‌سازد. نهایتاً، معنای ضرب‌المثل به‌صورت یک کنش در موقعیت‌های کاربردی شکل می‌گیرد و معنای کنشی ظاهر می شود. معانی موقعیتی این ضرب‌المثل‌ها در موارد مشابه تاریخی قابل‌تکرار است و باعث می‌شود خوانش‌های متن بر بی‌نهایت موقعیت‌ اجتماعی-فرهنگی -سیاسیِ بالقوه کاربرد داشته‌باشد. این امر می‌تواند دلیلی بر پویایی معانی نهج‌البلاغه باشد که در موقعیت‌های آنی شکل می‌گیرند.

the role of conceptual fusion in constructing the meaning of proverbs in the field of animals of nahj al-balaghah

the conceptual blending theory of fauconnier and turner (2002) is one of the popular theories in cognitive semantics, which concerns with the role of integration of mental spaces in coherence and construction of meaning. according to anderson (2013), this theory can be a basis for understanding the cultural, cognitive and contextual aspects of meaning construction in proverbs. nahj al-balagha is one of the most important religious books containing many proverbs from imam ali (as). the present research examines meaning construction of five proverbs in the domain of animal in nahj al-balagha. the present descriptive-analytic research is based on anderson’s (2013) approach. the questions include: how conceptual blending theory can be applied on the animal proverbs in nahj al-balaghah? how situational meanings can be copied on and run in new political- historical-cultural situations? the results indicate that the meanings of warning, condemnation, description, and blame, taken from the conceptual blending of the domains of animal and human, are consistent with the moral-social-political messages of nahj al-balaghah. firstly, human and animal domains are integrated analogically in the generic space. then, the basic meaning is formed through [man as animal] metaphor in the blended space. this basic meaning is combined with the referential meaning and creates situational meaning. finally, the meaning is developed as an action in practical situations. this meaning can be run in similar circumastances. therefore, their readings are applicable to infinite number of potential social-cultural-political situations. this confirms the dynamics of meanings in nahj al-balagha, formed in online circumatances.