بررسی چالش‏های استنطاق و راهکارهای تکمیل آن بر اساس خوانش‏های تفسیر موضوعی قرآن

تفسیر موضوعی، به عنوان راهکاربرای مواجهۀ فعال با قرآن و کشف نظریۀ آن دربارۀ موضوعات و مسائل مختلف از سوی سید محمد باقر صدر پیشنهاد شده است، مراحل مختلفی دارد که محور اصلی آن، استنطاق از قرآن است. به رغم مقبولیت گستردۀ این راهکار نزد قرآن پژوهان معاصر و تولید آثار فراوانی با رویکرد تفسیری، پاره ای از کمبودها در آن وجود دارد که «قرآنی بودن نتیجۀ تلاش پژوهشگر» را زیر سوال می‌برد. با وجود تلاش ‏های برخی از صاحب نظران برای اصلاح و تکمیل این رویکرد؛ به‏ دلیل عدم تمرکز بر نقاط کانونی در چالش‏ های تفسیر موضوعی، خوانش ‏های انتقادی نسبت به فرایند استنطاق و نیز فرایندهای پیشنهادی برای تحقق نظریه‏ پردازی قرآنی، توفیق کامل نیافته است. این مقاله با بهره‏ گیری از روش‏های توصیف، تحلیل و استنتاج، به این امر می ‏پردازد که انفعال در برابر موضوع و مسئله، فقدان طرحی جامع برای مراجعه به همۀ قرآن و عدم تبیین جایگاه عترت در فهم قرآن، سه آسیب کلیدی هستند که برای رفع این آسیب‏ ها لازم است اولاً پیش از ورود به تفسیر، پارادایم موضوع و مسئله به قرآن عرضه شود؛ ثانیاً با عدم اکتفا به بررسی کلیدواژه‏ها و فرمول‏ها، دلالت‏ یابی جامع قرآنی با مطالعه و استنتاج از همۀ آیات قرآن صورت گیرد؛ ثالثاً در مقام فهم ابتدایی آیات و نیز تکمیل و توسعۀ مفاهیم حاصل از مطالعۀ قرآنی و شناخت ابعاد عملی مربوطه به روایات مراجعه شود.

investigating challenges of question design (istintāq) and its completion strategies in qur’anic thematic interpretation

thematic interpretation, as a solution proposed by martyr sadr for active confrontation with the qur’an and discovering its theory on various topics and issues, has different levels, the main focus of which is question design (istintaq). despite the widespread acceptance of this approach by contemporary qur’anic scholars and the production of many works with an interpretive approach, some shortcomings in it call into question the & qur’anic nature of the researcher’s efforts result.& despite the efforts of some experts to refine and complete this approach, due to the lack of focus on the focal points in the challenges of thematic interpretation, this article uses the methods of description, analysis and inference to the critical readings of the process of question design, and the proposed strategies for the fulfilment of qur’anic theorizing have not been entirely successful. passivity in the face of the issue and problem, lack of a comprehensive plan to refer to the whole qur’an and failure to explain the position of ahl al-bayt in understanding the qur’an are the three critical harms. there are three ways to eliminate these harms. first, before entering into interpretation, should present the paradigm of subject and issue to the qur’an. then, we should do the broad quranic finding implication by reviewing all the qur’an verses. finally, for initial understanding of the verses and completing and developing the concepts resulting from the qur’anic study and recognizing the relevant practical dimensions, refer to the narrations.