آسیب‌شناسی روشی اعتبارسنجی احادیث تاویلی معصومان(ع)

احادیث معصومان (ع) مهم‌ترین منبع فهم معنا و مقصود آیات قرآن است. بخش مهمّی از احادیث به بیان باطن و تاویل آیات اختصاص دارد. بدون تردید، اعتبارسنجی دقیق و متقن این احادیث برای بررسی استناد آنها به معصومان(ع) و تبیین معنای باطنی و تاویل آیات مستند به آنها، ضروری است. صاحب‌نظران با استفاده از روش‌های گوناگون این اخبار را اعتبارسنجی می‌کنند؛ برخی سهل‌گیرانه و خوشبینانه به نقد و گزینش و پذیرش آنها، و برخی دیگر به استناد پدیده جعل و غلوّ، بدبینانه به نقد و ردّ احادیث تاویلی پرداخته‌اند. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که چه اموری در حوزه روش نقد، واقع‌نمایی نتیجه ارزیابی را مخدوش می‌کند؟ این نوشتار با این پیش‌فرض که مقوله اعتبارسنجی یا نقد احادیث تاویلی، نوعی داوری است که می‌تواند واقع نما و دارای ارزش علمی باشد یا خلاف آن توصیف شود، به شناسایی آسیب‌ها و بیان روش‌های نادرست در عرصه ارزیابی این احادیث می‌پردازد تا از داوری نادرست درباره احادیث تاویلی پیشگیری شود. بی‌توجّهی به تعریف غلوّ، عدم سنجش داده‌های رجالیان، بی‌توجّهی به گزارش و اقوال مخالف، فهم ناتمام متن روایت تاویلی، بی‌توجّهی به قاعده «توقّف و ردّ علم» در بررسی روایات تاویلی، استناد به برخی مبانی اختلافی، همسان‌پنداری تفسیر و تاویل و بسندگی به «تاویل اصولی‌‌کلامی» از آسیب‌های روشی اعتبارسنجی احادیث تاویلی به‌شمار می‌آیند که در این مقاله تبیین شده‌اند.

Methodological Pathology of Validating the Interpretive Hadiths of Imams (AS)

The hadiths of Imams (AS) are the most important source for understanding the meaning and purpose of the verses of the Qur’an. An important part of the hadiths is devoted to the inner expression and interpretation of verses. Undoubtedly, accurate validation of these hadiths is necessary to examine their attribution to the Imams (AS) and to explain the esoteric meaning and interpret the verses. Experts validate this reports in a variety of ways; Some have simply and optimistically criticized, selected and accepted them, while others, based on the phenomenon of forgery and exaggeration, have pessimistically criticized and rejected the interpretive (esoteric) hadiths. This study aims to answer the question of “what matter in the field of critique method dose distort the realism of the evolutional result?” Assuming that the category of validation or critique of interpretive hadiths is a kind of judgment that may be realistic and of scientific value or otherwise described, this article identifies the harms and expresses incorrect methods in evaluating these hadiths to prevent misjudgment of interpretive hadiths. Ignorance of defining exaggeration, failure to measure the data of rijāl scholars, indifference to opposing sayings and reports, incomplete understanding of the text of the interpretive narrations, disregard of the rule of “stopping and rejecting knowledge” in the study of interpretive narrations, citing some principles of difference, supposing the interpretation and commentary as similar, and relying only on “theologicalprinciple interpretation,” are among the methodological defects of the validation of interpretive hadiths that are explained in this article.