گونه‎ شناسی انتقادی رویکردهای مبنایی به اسباب نزول

نحوه استفاده قرآن‎پژوهان از اسباب نزول، تاثیر مهمی در فهم آیات قرآن دارد. با مراجعه به آثار تفسیری و علوم قرآنی، شاهد طیف وسیعی از انواع مواجهه با اسباب نزول هستیم که درک و تبیین آن، مستلزم توجه به مبانی نظری است. این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به دنبال گونه‎شناسی و نقد رویکردهای مبنایی به اسباب نزول است. رویکردهای مبنایی در مواجهه با روایات سبب نزول را می‌توان بر اساس میزان گرایش نسبی آن‌ها به متن قرآن یا بافت فرهنگی اجتماعی، به دو رویکرد قرآن‌محور و ادبی تاریخی تقسیم کرد. در این میان برخی از اندیشمندان با پایبندی به منقولات و نیز چارچوب‌های سنتی شکل‌گرفته در حوزه اسباب نزول، با مبنای اهتمام به میراث گذشتگان، در عمل مدافع رویکرد سومی هستند که در این مقاله از آن با عنوان رویکرد سنتی یاد شده است. تکرار نظرات گذشتگان بدون کم‎ترین ارزیابی نوآورانه و خطر اعتقاد به عدم جاودانگی قرآن، به ترتیب مهم‎ترین نقدها به دو رویکرد سنتی و ادبی تاریخی است. اما رویکرد قرآن‌محور، نسبت به دو رویکرد پیش‎گفته، بیشترین گسست میان نظریه و عمل را در مواجهه با روایات سبب نزول در پی داشته است. به گونه‌ای که طرفداران این رویکرد برای فهم برخی آیات، چاره‌ای جز مراجعه و استناد به روایات سبب نزول نداشته‌‎اند. از آسیب‌های این گسست میان نظریه و عمل، عدم التزام عملی به بایسته‎های سندی و متنی نقل روایات سبب نزول بوده است.

Critical Typology of Basic Approaches to Asbāb alNuzūl

How Qur’anic scholars use the Asbāb alNuzūl (cause of descend) influences on understanding of Qur’anic verses. Referring to the Qur’anic exegetical works and Qur’anic sciences, a wide variety of exposure to the Asbāb alNuzūl is seen, whose understanding and explaining require attention to theoretical foundations. Based on a descriptiveanalytical method, the present paper aims to give a typology and critiques of the basic approaches to Asbāb alNuzūl at hand. The basic approaches to exposing Asbāb alNuzūl narratives may be divided into two Qur’anic and historicliterary approaches, based on their relative tendency to the text of the Qur’an or the social cultural context. Meanwhile, some scholars advocated a third approach, supporting the past works, in adherence to the traditions and the traditional frameworks formed in the field of the Asbāb alNuzūl, in which this paper is referred to as the traditional approach. Repeating the views of the past without the least evaluation and innovation and the risk of believing in the distortion of the Qur’an are respectively the most important critiques of both traditional and historicliterary approaches. The Qur’anicbased approach to two mentioned approaches has led to the most divergence between theory and practice in dealing with Asbāb alNuzūl traditions. Proponents of this approach, in order to understand some verses, had no choice but to refer to Asbāb alNuzūl narratives. One of the disadvantages of the disconnect between theory and practice is the failure to adhere to the documentary and textual requirements of reporting Asbāb alNuzūl narratives.