بررسی مصادر روایی تفسیر المیزان و انعکاس با واسطه روایات از مصادر اولیه

بی‌گمان از جمله ارزشمندترین تفاسیری که تاکنون نگاشته شده، تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی می‌باشد. در این اثر به روایات توجه ویژه‌ای شده است و مفسر پس از تفسیر دسته‌ای از آیات، تحت عنوان «بحث روائی»، با ارجاع به منابع فریقین روایات را گزارش و تبیین کرده است. به‌رغم پژوهش‌های متعددی که درباره روایات المیزان صورت پذیرفته، در هیچ اثری مصادر روایات آن تحقیق نشده است، لذا در این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی مصادر روایات این تفسیر مورد واکاوی قرار گرفته و بر اساس دلایل و شواهد متعددی بر این حقیقت رهنمون گردیده که علامه طباطبایی در نقل روایات شیعه غالباً به الصافی، البرهان، نورالثقلین و بحارالانوار رجوع داشته و بدون اینکه این منابع واسطه را ذکر کند، از طریق آن‌ها مستقیماً به مآخذ اصلی روایات ارجاع داده است. در نقل روایات اهل سنت نیز چنین روشی داشته و از منابع واسطه‌ای چون: البرهان، بحارالانوار، الاتقان و الدرّ المنثور استفاده کرده است. گفتنی است هدف این پژوهش درصدد خرده گرفتن بر شیوه علامه طباطبایی نیست، زیرا روش عالمان سلف بر این منوال بوده است، بلکه در پی نشان دادن این نکته است که پژوهشگران به هنگام بهره‌گیری از روایات تفسیری المیزان خود را از توجه و مراجعه به منابع اصلی روایات بی‌نیاز ندانند.

A Study of the Traditional Sources of the Commentary of alMīzān and the Intermediator Reflection of the Narrations from the Early Sources

Without doubt one of the most valuable exegeses is the commentary of alMīzan. After interpreting a group of verses, the author paid a special attention to narratives, under the title of “traditional discussion” with reference to both Shī’ī and Sunnī sources. In spite of numerous studies of alMīzan’s traditions, their sources have not been investigated until now. In this research, based on the descriptiveanalytical method, the sources of the book’s narrations have been studied and analyzed. Regarding many evidences, it is concluded that for Shi’a sources Allamah Ṭabāṭabā’ī referred mostly to the books of AlṢāfī, AlBurḥān, Nūr alThaqalayn and Biḥār al’Anwār. However, he directly quoted from the original source of a narrative without mentioning these intermediator sources. He has applied such a method in quoting Sunni materials as well, referring to the intermediator sources such as AlBurḥān, Biḥār al’Anwār, Al’Itqān and Durr alManthūr. It is worth mentioning that the purpose of this paper is not to criticize Allamah’s way, for his method was as the same as the previous scholars’, but rather it seeks to demonstrate that while using alMīzan’s exegetical narratives the researches may not find themselves needless of considering and referring to the original sources of narratives.