تحلیل انتقادی دیدگاه مفسران پیرامون تقدیم و تاخیر آیات متشابه لفظی مورد پژوهی: آیات 58 سوره بقره و 161 سوره اعراف

«مشابه» یا «متشابه لفظی» بر آن دسته از آیه‌ها و جمله‌های قرآنی اطلاق می‌شود که به‌طور کامل یا با اندکی تغییر بیش از یک‌بار تکرار شده‌اند. علّت تکرار شمار زیادی از این آیه‌ها و جمله‌ها بر پایه تغییر در تقدیم و تاخیر آن‌ها استوار است. نمونه‌ای از این آیه‌ها دو آیه ذیل است که تشابه موجود در قالب تقدیم و تاخیر «وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً وَ قُولُوا حِطَّهٌ» (البقره:58) و «وَ قُولُوا حِطَّهٌ وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً» (الاعراف:161) نمایان شده. علی‌رغم تلاش مفسران در توجیه چرایی تقدیم و تاخیر موجود در دو آیه مذکور، آرای آن‌ها مورد خدشه است و باید توجیه درست را در توجّه به سیاق، مکان نزول، مقام آیه و توجه به مفهوم سجده که در آن دو به‌کاررفته دانست.  مجموعه‌ی مطالب مذکور این نتیجه را به دست داده است که سوره‌ی بقره، برخلاف سوره اعراف که به توبیخ و سرزنش عصیانگران و متکبران، به‌ویژه بنی‌اسرائیل پرداخته، در مقام ذکر نعمت‌ها بر بنی‌اسرائیل و امت پیامبر است و تقدیم سجده که عملی در راستای شکرگزاری است و نیز تمامی قرائن دیگر در این جهت به کار گرفته ‌شده‌اند.

Critical Analysis of the Exegetes’ Opinions on the Presentation (Taqdīm) and Delay (Ta’khīr) of the Verbal Similar (Mutashābuh) Verses (Case Study: The Verses of AlBaqarah: 58 & Al’A’rāf: 161)

Mutashābuh (similar) or “verbal similar” refers to those Qur’anic verses and phrases which have been repeated more than once in the Qur’an, with change in whole or in part. The reason for the repetition of many of these verses and phrases is based on a change in their presentation (taqdīm) and delay (ta’khīr). An example here may be two verses of alBaqarah: 58 and al’A’rāf: 161, which the similarity between two verses occurs in the form of a presentation and a delay. In spite of the efforts of the exegetes to justify the presentation and delay in these verses, their opinions are criticized, for the best idea here must pay attention to the context, the descent place of the verses, and the concept of the term “prostration” (sajdah) used in both verses. As a result, it is argued that the chapter alBaqara, in contrast to the chapter al’A’rāf which continuously blames and rebukes the rebels and arrogant people especially Children of Israel, is to mention the God’s blessings for them and the community of the Prophet, so that the presentation of prostration that is a kind of thanksgiving, as well as all other indications, are applied in this regard.