بررسی و تحلیل تاریخی اندیشه پیوستگی متن قرآن کریم

اندیشه پیوستگی متن قرآن کریم پیشینه‌ای دیرین در مطالعات قرآنی دارد و به سده‌های نخست اسلامی باز میگردد. باور به پیوستگی متن قرآن در مباحثی نظیر نظم، اعجاز قرآن و تناسب آیات و سور بازتاب یافته و به تدوین آثاری دراین‌باره انجامیده است. بااین‌همه، آرا و نظریات در این باب نشانگر وجود رویکردهایی متناقض و متفاوت به مسئله پیوستگی متن قرآن کریم است. از این رو، در مقاله حاضر با روش تحلیلی تاریخی به بررسی این اندیشه، رویکردهای متفاوت دراین‌باره و بررسی خاستگاه و روش آنها پرداخته‌ایم. در این راستا، پس از تبیین خاستگاه پیوستگی در مطالعات قرآنی، دو رویکرد کلی به مسئله پیوستگی متن قرآن را صورتبندی و تحلیل کرده‌ایم: 1رویکرد گسسته‌باور که ریشه در مطالعات تاریخیانتقادی به متن قرآن‌کریم دارد و رویکرد غالب قرآن‌پژوهان اروپاییامریکایی است. 2رویکرد نظم‌باور که به دو شاخه نظم‌اندیشی کهن و نظمپژوهی نوین تقسیم می‌شود. نظم‌اندیشی کهن، عموماً برمبنای توقیفی بودن ترتیب آیات و سور و با روش خطیجزئی در صدد اثبات پیوستگی به مثابه یکی از وجوه اعجاز قرآن‌کریم است. نظم‌پژوهی نوین رویکردی جدید درمیان قرآن‌پژوهان معاصر مسلمان و قرآن‌پژوهان اروپاییامریکایی است که با روش تحلیلیترکیبی به اثبات انسجام قرآن به ویژه در سوره‌های بلند مدنی می‌پردازد. این رویکرد در میان قرآن‌پژوهان مسلمان معاصر برخاسته از نهضت بازگشت به قرآن است که می‌کوشد به شبهات مطرح‌شده درباب ساختار قرآن پاسخ‌دهد. در میان قرآن‌پژوهان اروپاییامریکایی نظم‌پژوهی نوین ریشه در تغییر جهت رویکرد به متن قرآن از نگاه درزمانی به همزمانی، مطالعات ادبی کتاب مقدس و ترکیب آن با زبانشناسی ساختگرا دارد.

Historical analysis of the idea of the coherence of the text of the Holy Qur’an

Coherence of the text of the Holy Qur’an has a long history in the Qur’anic studies and originated in the first Islamic centuries, as the acceptance of the coherence of the holy text of Qur’an is reflected in the issues of relevance of the verses and suras (Tanasub/ Mumasabat alAyat va alSovar), some Qur’an interpretations and works named Nazm alQur’an and Ijaz al Qur’an. Nevertheless, the Qur’anic scholars did not have the same attitudes and approaches to this issue, especially in contemporary time that there are new theories and works written on this question by Muslim and nonMuslim scholars in different parts of the world, indicating inconsistent approaches and different methods to prove it. Therefore, in this present paper we adopted an analyticalhistorical approach to the study of this thought, the types of approaches, the origins and methods of Quranic scholars on the coherence of the text of the Qur’an.