بررسی روابط تجاری ایران و کمپانی هند شرقی انگلستان در دوره ی زندیه، براساس تیوری سیستمی

انطباق نظریات جامعه شناسی با موضوعات تاریخی، با دشواری هایی که دارد، کاری است که تاریخ نگاری جدید باید برای پویایی و پرهیز از فقط نقل رویدادهای تاریخی درپیش گیرد و از نتایج مطالعات رشته های دیگر، به‌ویژه جامعه شناسی، استفاده کند. در این راستا، تیوری سیستمی جایگاه مهمی در تبیین و تحلیل مناسب رویدادهای تاریخی دارد. در این مقاله، از نگاه تیوری سیستمی روابط تجاری ایران و کمپانی هند شرقی انگلستان در دوره ی زندیه را بررسی می‌کنیم تا نتایج گوناگون ارتباط این دو سیستم را ارزیابی نماییم؛ بنابراین، قراردادهای مکتوب میان طرفین را اساس ارزیابی قرار داده‌ایم. در این پژوهش، نشان می دهیم که دولت زند و شرکت انگلیسی در رابطه ی تجاری، اهداف سیاسی را دنبال می‌کردند. کریم خان امیدوار بود که از راه تجارت با شرکت هند شرقی انگلیس، ضمن رونق تجارت و کسب درآمد، ثبات و امنیت را به کرانه های ایرانی خلیج فارس برگرداند و درمقابل، شرکت هند شرقی بریتانیا می خواست منافع تجارت با خلیج فارس را به خود اختصاص دهد و سایر رقیبان اروپایی را از این منطقه بیرون کند. در این بررسی، اهداف، نتایج و پیامدهای سیاسی و اقتصادی این رابطه‌ی تجاری برای طرفین را مشخص خواهیم کرد.