رقابت دبیران خراسانی و عراقی در دیوانسالاری غزنوی

روی کار آمدن حکومت غزنویان در شرق ایران و تلاش آنان برای تشکیل حکومتی مقتدر، نیاز به استفاده از دبیران ایرانی را برای آنان ضروری ساخت. با فروپاشی سامانیان، بیشتر دبیران شاغل در درون دیوانهای سامانیان که از نخبگان خراسانی بودند، در دیوان‌های غزنوی بهکار گرفته شدند؛ بنابراین دبیران خراسانی قدرت بلامنازع در حکومت غزنویان شدند. در سال 420 ه.ق، با حملهی محمود غزنوی به ری و شکست شاخهی جبال از حکومت آلبویه، تعدادی از نخبگان دیوانی منطقهی عراق عجم که در دیوانهای آلبویه شاغل بودند، وارد دیوانهای غزنویان شدند. این موضوع واکنش و رقابت دبیران خراسانی را بهدنبال داشت. این رقابتها بازتاب خاصی در متون ادبی و تاریخی این دوره، مانند تاریخ بیهقی، داشت. مسیلهی اصلی پژوهش حاضر، ریشهیابی اختلافات این دو گروه است. سوال اصلی پژوهش این است که آیا اختلافهای مذهبی بر رقابت این دو گروه تاثیر داشتهاند و این رقابتها چه پیامدهایی داشتند. درنهایت، تلاش دو گروه برای تسلط بر دیوانهای غزنویان بهدلایلی با غلبهی خراسانیها که توانستند سلطان مسعود را نیز با خود همراه سازند، پایان یافت؛ اما این پایان کار نبود و این رقابتها در حکومت سلجوقیان نیز ادامه یافتند.