ابراهیم‌بن مالک اشتر نخعی در چالش بین زبیریان و مختار ثقفی

قیام عبدالله‌بن زبیر (61-172 ق) و مختار‌بن ابی‌عبید ثقفی (64-66 ق) از قیام‌های عصر اموی هستند که توفیقاتی نیز داشتند. در این میان ابراهیم‌بن مالک اشتر به دلیل آوازه، نسب و نفوذش مورد توجه دو گروه قرار گرفت. ابراهیم ابتدا با مختار برای خونخواهی شهدای دشت طف همراه شد، اما پس از نبرد «خازر» و تحقق نسبی این هدف و به دست آوردن امارت موصل از او جدا شد. او همچنان در موصل بود تا اینکه زبیریان بر مختار غلبه یافتند و حکومت عراق را به دست آوردند. در آن زمان ابراهیم به درخواست زبیریان به آن‌ها پیوست و سرانجام در نبرد با امویان کشته شد. جدایی ابراهیم از مختار و همراهی‌اش با زبیریان با وجود منش و باورهای علوی‌اش، تناقضی است که منابع متقدم و متاخر به‌روشنی به آن نپرداخته‌اند؛ با این حال بررسی اجتماعی رخداد‌های تاریخی و تحلیل و تبیین گزارشات پراکنده درباره‌ی دو قیام قرینه‌هایی به دست می‌دهد که می‌توانند علت آن افتراق و این اتحاد باشند.