نقدی بر تصحیح متون تاریخ‌نگارانۀ فاطمیان (بررسی موردی روایت ولادیمیر ایوانف و حسام خضور از رسالۀ سیری الحاجب)

از نخستین دهه‌های قرن بیستم میلادی کسانی چون ولادیمیر ایوانف از طریق انتشار اولیۀ متن بسیاری از نسخ خطی اسماعیلی، درهای تازه‌ای را پیش روی محققان این حوزه گشودند. با این حال، انتشار وسیع و عجولانۀ بسیاری از این متون بدون تصحیح انتقادی و دقت در محتوای آنها، سبب شده است شاهد وجود خطاهای مکرر در محتوای برخی از این متون باشیم. نخستین پیامد جدی این مسئله، بروز خطاهای مکرر در بازسازی تاریخ اسماعیلیان یا حتی قضاوتی نادرست در تحلیل محتوای تاریخی این متون است. در این مقاله، انتشار اولیۀ رسالۀ «سیری الحاجب» توسط ولادیمیر ایوانف در جلد چهارم مجلۀ کلیی الآداب مصر (1936م)، روایت حسام خضور از متن این رساله در سال 2007م. در سوریه براساس تنها نسخۀ باقیمانده از این رسالۀ تاریخی و نیز منقولات باقیمانده از آن در دیگر آثار اسماعیلی متقدم، مورد نقد علمی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش بیانگر وجود سه سنخ خطاهای تاریخی، زبان‌شناختی و زمینه‌ای در نشر این دو محقق است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. روش تحقیق در این مقاله به شیوۀ قیاسی و گردآوری داده‌ها مبتنی بر جست‌وجوی کتابخانه‌ای است.

a critical study on the correction of fatimian historiographical texts (the case study of the treatise sirat al-hajib published by vladimir ivanov and husam khazour)

in the first decades of the 20th century, scholars like vladimir ivanow opened up new paths for researchers in this field by publishing the text of many ismaili manuscripts for the first time. however, the wide and hasty publication of many of these texts without critical correction and precision of content has led us to find frequent errors in the content of some of these texts. the first serious consequence of this problem is the occurrence of frequent errors in the reconstruction of ismaili history or even misconceptions in analyzing the historical content of these texts. in this article, the first publication of the treatise &sirat al-hajib& by vladimir ivanow in the fourth volume of the egyptian journal koliat al-ādāb (1936), and husam khazour’s narration of the text of this treatise in syria in 2007, based on the only remaining copy of this historical treatise, as well as the remaining elements from it in other advanced ismaili works, are subjected to scholarly criticism. the results of this investigation point to three types of historical, linguistic and contextual errors in the publication of these two researchers, which are discussed in this article. the research method in this article is comparative and the data collection is based on a library search.