مذاکرات ارزنه‌الروم و بروز نخستین بحث و جدل‌ها دربارۀ اصالت و اعتبار عهدنامۀ زهاب (1259-1263قمری)

روابط ایران و عثمانی در طول شش سده بسیار پرافت‌وخیز بود. دو دولت برای پایان‌دادن به جنگ و برقراری صلح عهدنامه‌های مختلف منعقد کردند. در بین معاهدات، دو معاهدۀ زهاب (1639/1049) و ارزنه‌الروم (1847/1263) اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا مبنای حل‌وفصل اختلاف‌ها و عقد پیمان‌های بعدی بوده است. تا برگزاری کنفرانس ارزنه‌الروم (1259-1263ق)، دربارۀ اصالت و اعتبار معاهدۀ زهاب تردیدی ابراز نشده بود. نمایندگان ایران و عثمانی برای نخستین بار، در مجلس پنجم و بعد در چند مجلس دیگر مذاکرات ارزنه‌الروم، ضمن قبول «سندیّت» عهدنامه، دربارۀ «اصالت و اعتبار» سوادهای موجود، بحث‌وجدل جدی کردند. در جُستار حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه ‌بر اسناد منتشرنشده، استدلال‌های نمایندگان طرفین دربارۀ اصالت و اعتبار عهدنامۀ زهاب تبیین شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد میرزا تقی‌خان با اصرار بر ضرورت ارائۀ «اصل» عهدنامه از سوی نمایندۀ عثمانی، «سواد»های ارائه‌شده از سوی او را نپذیرفت و به‌همین دلیل مانع از اثبات ادعاهای ارضی او در مذاکرات ارزنه‌‌الروم شده است. 

erzeroum conference: the first debates and controversies about the authenticity and validity of the zohab treaty (1843-1847)

iran-ottoman relations were very vicissitudinous during six centuries. the two states concluded various agreements to end the war and establish peace. among the treaties, the two treaties of zohab (1639/1049) and erzeroum (1847/1263) are very important. because it was the basis for settling disputes and concluding subsequent agreements. until the conference of erzeroum (1259-1263), no doubts were expressed about the “originality and validity” of the zohab treaty. iranian and ottoman representatives for the first time, in the fifth  session and later in several other sessions of erzeroum negotiations, while accepting the authenticity of the treaty, engaged in a serious debate about the originality and validity of the existing copies. in this research, the arguments of the representatives of the parties regarding the originality and validity of the zohab treaty have been explained using the descriptive-analytical method and relying on unpublished documents. the findings of the research show that mirza taghi khan, insisting on the necessity of presenting the original of the treaty by the ottoman representative, did not accept the copeies presented by him and for this reason, it has prevented him from proving her territorial claims in erzeroum negotiations.