نظام ضرب سکه و مبادلات پولی دورۀ تیموریان(با تکیه بر قلمرو شرق ایران)

نظام ضرب سکه در دورۀ تیموریان همانند دیگر سلسله‌های حکومتی، اطلاعاتی ارزشمند در حوزۀ نفوذ و قدرت سیاسی حاکمان ارائه می‌دهد و به‌طور نسبی نشان‌دهندۀ گرایش‌های دینی، وضعیت سیاسی، اقتصادی، به‌خصوص در زمینۀ دادوستد است. نوشتار حاضر به روش تاریخی مبتنی بر رویکرد توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی و سکه‌های موجود در موزه‌ها و آثار گردآورندۀ تصاویر سکه‌ها، نظام ضرب سکه و مبادلات پولی در دورۀ تیموریان را واکاوی می‌کند و درصدد است به این سوال‌ها پاسخ دهد: انواع سکه‌های رایج دورۀ تیموری، به‌لحاظ وزن، عیار و میزان فراوانی واحدهای پولی و تنوع دارالضرب‌ها، شامل چه ویژگی‌هایی است؟ با توجه به تحلیل و مقایسۀ اطلاعات ذکر شده، چه تغییراتی در ارزش پول ایجاد شده و چه تاثیری بر وضعیت اقتصادی این عصر داشته است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نظام ضرب سکه و مبادلات پولی در دورۀ تیموریان(913-771ق) مانند دوره‌های پیشین بر پایۀ سکه‌های طلا، نقره و مس و بدون تبعیت از نظام متمرکز بوده و کوشش‌هایی که در زمینۀ ضرب سکه با وزن یکسان انجام شده است، نشان از تلاش برای دستیابی به ثبات اقتصادی، گسترش و رشد تجارت منطقه‌ایی و بینامنطقه‌ایی است که برخی از امیران تیموری و از جمله خود تیمور به جدّ دنبال آن بوده‌اند. توجه تیموریان به بحث تجارت و برقراری روابط با سرزمین‌های دیگر و همچنین ثبات داخلی از مهم‌ترین دلایل تلاش آنها برای همسان‌سازی سکه در سراسر مناطق فتح‌شده است. هر چند این امر با توفیق کامل روبه‌رو نشد، سیاست‌های فراگیر مبتنی بر این اصل بنیادین اقتصادی، شایستۀ تامل و توجه است.

Coinage System and Money Exchanges in Timurid Dynasty(With an emphasis on the eastern territory of Iran)

The Coinage system in the Timurid dynasty as in other governmental dynasties provides valuable information about the political power and the influence of governors. Relatively, it indicates religious orientations, economic and political situations, especially in the field of commerce. The present writing analyzes the coinage system and money exchanges in the Timurid dynasty by using a historical method based on an analyticdescriptive approach and using historical resources and the coins available in museums and gathered works. It also tries to answer the following questions: what are the characteristics of different current coins in the Timurid dynasty in terms of weight, cutting and frequency of currencies and variety of mints? Given the analysis and comparison of the mentioned information, what are the changes in money value and what are their influences on the economic situation in this dynasty? The research results indicate that the coinage system and money exchanges in the Timurid dynasty (771913 A.H.) as in previous dynasties were based on gold, silver and copper coins without any adherence to the concentrated system. Therefore the endeavors which were done in the case of coinage with the same weight indicate an attempt to reach economic stability, development and growth of regional and interregional commerce which were seriously followed by some Timurid Amirs including Timur. The attention and interest of the Timurid dynasty in commerce and establishment of relations with other territories and also internal stability are the most important reasons for their attempts to standardize the coins all around the conquered territories. Although it wasn’t completely successful, widespread policies based on this fundamental economic principle is worthy of attention and contemplation.