مادری جدید و آموزش زنان در عصر رضاشاه

عصر رضاشاه آغاز دوران مدرن و ایجاد تحولات بنیادین در پهنۀ اجتماعی ایران است. طرح بیداری زنان در این دوره، حیات اجتماعی آنها به‌ویژه زنان طبقۀ متوسط و بالای شهرنشین را به اشکال مختلف تحت تاثیر قرار داد. شکل‌گیری نظام آموزشی نوین و تعمیم یافتن حق تحصیل در مدارس جدید دولتی به دختران، از جمله سیاست‌های جنسیتی دولت بود که حیات اجتماعی و فردی زنان و دختران شهرنشین را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داد. نگارندۀ نوشتار پیش‌ رو درصدد بررسی سیاست‌های آموزشی دولت رضاشاه در حوزۀ زنان نبوده است، بلکه ضمن توضیح سیر برساخته شدن مفهوم مادری جدید، به دنبال پاسخ به این پرسش بوده است که این مفهوم چگونه آموزش زنان را به ضرورت تبدیل کرد و این آموزش از حیث کمّی و کیفی، چگونه از ایدۀ مادری جدید تاثیر پذیرفت. داده‌های پژوهش که به روش کتابخانه‌ای آماری و مبتنی بر احصائیه‌ها و نشریات جمع‌آوری شده است، نشان می‌دهد ایدۀ مادری جدید و نیاز به تغییر در نقش‌های سنتی زنان، در وهلۀ نخست با تغییر در تعریف رَحِم زنانه از عضوی بیولوژیک به محل جاگذاری نسل آیندۀ کشور و در گام بعدی با ظهور ایدۀ مادرمربی، یا تربیت زن تحصیل‌کردۀ خانه‌دار، آموزش دولتی زنان را  از حیث کمّی گسترش داد. البته از حیث کیفی، برنامۀ آموزشی زنان در مدارس دولتی نشان می‌دهد که آموزش آنها با مردان بسیار متفاوت بوده و با رویکردی ایدئولوژیک، با هدف تربیت همسر و مادر جدید ایرانی تدوین شده بود؛ به همین دلیل کمک چندانی به زندگی حرفه‌ای و شکل‌گیری هویت مستقل زنانه نکرده است.

The new concept of motherhood and education of women in the era of Reza Shah

Reza Shah’s era is the beginning of the modern era and the creation of fundamental changes in the social sphere of Iran. The Women’s Awareness Project in this period affected their social life in various ways, especially women of middle and upperclass in urban areas. The formation of a new education system and the extension of the right to education in new public schools to girls were among the government’s gender policies that greatly affected the social and personal lives of urban women and girls. The author of the present article did not seek to study the educational policies of Reza Shah’s government in the field of women, but while explaining the development of the new concept of motherhood, sought to answer the question of how this concept made women’s education necessary and this education in terms of Quantitatively and qualitatively, how was the new mother idea influenced. Research data collected through statistical libraries based on statistics and publications show the new maternal idea and the need to change the traditional patterns of women, primarily by changing the definition of the female uterus from a biological organ to the location of the next generation. And in the next step, with the emergence of the idea of mothercoach, or the education of an educated housewife, the quantitative expansion of women’s public education expanded. Of course, in terms of quality, the educational program for women in public schools shows that their education was very different from that of men and was developed with an ideological approach, with the aim of raising a new Iranian wife and mother; For this reason, it has not contributed much to professional life and the formation of an independent female identity.