تقدّم اصلاحات اقتصادی بر اصلاحات سیاسی؛ بازخوانی آرا و اندیشه ‏های علی ‏اکبر داور

با آغاز مواجهۀ جامعۀ ایران با غرب، پرسش دربارۀ انحطاط و راه خروج از آن به مسئلۀ اصلی منورالفکران تبدیل شد. هر فرد و گروهی در مواجهه با بحران ‏های جامعۀ ایران، الگوی خاصی را پیشنهاد می‎‏داد‏. علی ‏اکبر داور به تامل دربارۀ این موضوع پرداخت. مسئلۀ اصلی مقاله، بازخوانی انتقادی آرای داور دربارۀ عقب‏ماندگی ایران است. پرسش مقاله نیز این است که داور چه الگویی از توسعه را مطلوب می ‏دانست؟ فرضیۀ این مقاله این است که الگوی غالب در اندیشۀ داور، الگوی اصلاح اقتصادی بوده است. یافته ‏هایِ این نوشتار نشان می ‏دهد داور برخلاف بسیاری از منورالفکران، درکی اخلاقی از مفهوم تجدد نداشت. وی ریشۀ برتری غرب را در قدرت اقتصادی و صنعتی آن می‏ دید. داور معتقد بود اصلاحات اقتصادی مقدّم بر اصلاحات سیاسی و فرهنگی است. از مجرای این تفکر، او به استبداد مُنَوِّر روی آورد؛ زیرا معتقد بود در سایۀ حکومتی مقتدر می‏توان این اصلاحات را انجام داد. نتیجۀ این نوع تفکر، درکی سطحی از تجدد و نوسازی بود. داور بدون توجه به مبانی و الزامات تمدن غرب، سعی کرد با تغییر شکل حکومت و اصلاحات اقتصادی، جامعۀ ایران را از انحطاط برهاند. اجرای این سیاست به نوسازی ناقص و بدوی منجر شد؛ نوسازی‏‏ای که نتوانست پاسخی اصولی به مسائل جامعۀ ایران بدهد.

The Priorship of Economical Reform Upon Political Reform A Read Out on Aliakbar Dawar’s Ideas & Opinions

At the initiation of Iranian society’s encounter with the West, the inquiry of the retrogradation and ways out became the principal issue amongst intellectuals. Each person and group proposed a specific model in the initiation of the crises of Iranian society. Aliakbar Dawar’s thoughts about this matter. The basic question is that what was his desirable pattern for development. This article hypothesizes that the dominant model in Dawar’s thought was the model of economic reform. The outcomes of this research show that, despite the majority of the intellectuals during this Era, Dawar did not have an ethical perception of modernism. He believed that the predominance of the West is due to its economic and industrial excellence. Therefore, he insisted that the political and cultural reforms are both useless. Dawar believed that the economic reforms are prior to both political and cultural reforms. Through this belief, he tended to enlightened despotism. Because he believed that those reforms are applicable under the governing of a dominant regime. The outcome of such a belief was a superficial perception of modernism and modernization. Without considering the foundations and conditions of Western Civilization, Dawar attempted to save Iranian society from regress by minor economic reforms and government reorganization. The adoption of this policy led to incomplete and primitive modernization. That kind of modernization could not give an effective response to Iran’s problems at that moment.