تحلیلی بر نقش زلزله در متروک‌سازی استقرار‌های شاخص دشت میمه (اصفهان) در صدر اسلام

زلزله‌خیز بودن ایران، در طول تاریخ باعث تخریب بسیاری از استقرارها و شهرها شده است؛ تا جایی که متون تاریخی جغرافیایی نیز به این موضوع پرداخته‌اند. طبق این متون، در بعضی موارد به سبب آسیب‌های فراوان وارده و تخریب کلی شهر، امکان از نو ساختن و یا ادامۀ بقای آن استقرار در همان مکان وجود نداشته؛ به همین دلیل بازماندگان این زلزله‌های ویرانگر به‌ناچار در نزدیکی استقرار ویران‌شده و در پیوند با عوامل حیاطی که هر شهری به آنها وابستگی داشته است، استقراری جدید را ساخته اند. ‌از نمونه های بارز این‌گونه استقرارها، استقرارهای دشت میمه استان اصفهان نظیر رباط آغا کمال، ازان، میمه، وزوان و جوشقان ‌قالی است که همۀ آنها در یک بازۀ زمانی به علت زلزله‌های ویرانگری که در سده های آغازین اسلامی رخ داده بود، متروک شدند و دوباره در پیوند با استقرارِ تخریب‌شده، استقرار جدیدی ساخته شده است. هدف از مطالعۀ حاضر، بررسی نقش زلزله در متروک‌سازی استقرار‌های تاریخی این دشت، بر پایۀ تحقیقات میدانی و کتابخانه ای است. اصلی‌ترین سوال پژوهش این است که چرا استقرار‌های شاخص دشت میمه در صدر اسلام در یک بازۀ زمانی مشابه به‌ ناگاه متروک شده و استقرار جدیدی در پیوند با آنها ساخته شده است؟ فرضیه مطرح شده آنچنان‌که متون تاریخی و شواهد میدانی نشان می‌دهد، زمین‌لرزه یا زمین‌لرزه‌هایی است که در اواسط قرن سوم قمری رخ داده و محدودۀ مورد مطالعه را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

An analysis on the role of making the establishment of earthquake in the desolate plain index for meymeh (Isfahan) in Islam

Iran’s seismicity has historically destroyed many settlements and cities, even the historiogeographical texts have noticed. According to these texts, in some cases of extensive damage and destruction of the city, reconstruction or continuation of that settlement in the same place was not possible. This is why the survivors of these devastating earthquakes have inevitably built t a new settlement in conjunction with the vital factors that each city is affiliated with. Among the most prominent examples are the Meymeh plain settlements of Isfahan province, including Rabat Agha Kamal, Azan, Meyma, Wazwan, and Ghoshghan Carpet. All of these have been abandoned over time due to devastating earthquakes in early Islamic centuries. Once again, a new settlement has been made in connection with the deployed one. This study investigates the role of the earthquakes in the desertification of this plain’s historical settlements, based on field research and library studies. The research’s central question is why the significant settlements of the Meymeh Plain at the dawn of Islam were abandoned in the same period, and new establishments were made in connection with them? The central hypothesis is that historical texts and archaeological studies show earthquakes in the third century AH and affected this domine.