مولفه های تاریخ نگاری شعبی براساس روایت های بر جای مانده از وی در متون کلاسیک تاریخی

ریشه های تاریخ نگاری اسلامی به روایاتِ راویان و اخباریان سده اول و دوم قمری باز می گردد که در متون تاریخی سده های بعد بر جای مانده اند. از این رو، فهمِ شیوۀ تفکر مسلمانان درباره گذشته، به یک معنا بدون بررسی این روایت های تاریخی امکانپذیر نیست. در این میان، روایات ابوعمرو عامربن شراحیل عبد شعبی معروف به شعبی (متوفای 104ق)، به عنوان نخستین اخباری مکتب عراق، از جایگاه خاصی در تاریخ نگاری اسلامی برخوردار است؛ زیرا شناخت و بررسی روایات وی ما را به فهمِ دقیق تر تحولات تاریخ اسلام در سدۀ نخست رهنمون می سازد. بر همین اساس، در مقالۀ حاضر تلاش شده است تا با خوانش روایت های شعبی در متون کلاسیک تاریخی، به فهم مولفه های تاریخ نگاری او پرداخته شود. به سخن دیگر، مسئلۀ مقاله حاضر شناسایی بینش و اندیشۀ تاریخ نگاری این اخباری کوفی و تاثیر این نگرش ها در روایتِ رخدادهای تاریخ اسلام است. رویکرد اتخاذ شده در این تحقیق، رویکرد معناکاوی است. بر پایۀ این رویکرد، به منظور فهم تاریخ نگاری شعبی، در کنار شناسایی عناصر زبانی روایت هایش لازم است که رابطۀ میان متن «روایت ها»با نویسنده (شعبی) و بافت اندیشه ای و فرهنگی زمانۀ متن نیز بررسی و تحلیل شود. نتیجۀ تحقیق نشان می دهد که نظام فکری و اندیشه های شعبی بر مولفه های هویت سازی عربیاسلامی، بینش قبیله ایقومی و مشروعیت سازی برای امویان استوار بوده که این مولفه ها به شدت متاثر از اوضاع زمانۀ وی بوده است.

Components of Sha’bi Historiography Based on Remaining Narratives of Him in Classical Historical Texts

The roots of Islamic historiography originated in narrations of narrators and historians of the first and second centuries AH which are remained in the historical texts of later centuries. Therefore, understanding Muslims thinking way about the past, in a sense it is not possible without studying these historical narratives. In the meantime, the narrations of Abū ʿAmr ʿĀmir ibn Sharāḥīl alShaʿbī (d. 104 AH/722 AD), known as Sha’bi, as the first historian of Iraq school has a special situation in Islamic history, as knowing and investigating his narrations will lead us to a more accurate understanding of the developments in the history of Islam in the first century. Therefore, this article intends to understand the components of his historiography by reading Sha’bi narratives in classical historical texts. In other words, the issue of the present article is to identify the insight and thought of the historiography of this Kufi historian and impact of these attitudes in the narration of the events of the history of Islam. The approach adopted in this analysis is a semantic approach. Based on this approach, in order to understand the historiography of Sha’bi along with identifying the linguistic elements of his narrations, it is necessary to study and investigate the relationship between the text of the narrations with the writer (Sha’bi) and the contexture of thought and culture of the text. The results of this paper indicate that Sha’bi’s system of thought and ideas was based on the components of ArabIslamic identity, tribalethnic insights and legitimation for the Umayyad dynasty, which these components have been strongly influenced by the situation of his time.