بیکاری به‌مثابه مفهومی تاریخی: طرحی برای تحقیق در تاریخِ بیکاری در ایران

در ایران بیشترِ پژوهش ها دربارۀ تاریخ بیکاری، تحقیقاتی هستند که نهادهای زیرمجموعۀ دولت انجام داده‌اند. این پژوهش ها عمدتاً کوشیده اند تا به زعم خود، برپایۀ آمارهای رسمی، سیاست هایی برای برنامه ریزی دولت در زمینۀ بیکاری فراهم کنند. فرض پنهان در این بررسی ها با روش های کمّی، غیرتاریخی‌بودن و ایستایی مفاهیم اقتصادی از قبیل بیکاری است. با این‌حال، آنچه در این تحقیقات مغفول می ماند، ناهمگن‌بودن معنای مفاهیم اقتصادی از قبیل بیکاری در دوره‌های مختلف است. بنابراین، پرسش نوشتۀ حاضر این است که چگونه بیکاری به‌مثابه مفهومی که معمولاً ایستا در نظر گرفته می شود، به موضوع تحقیقی تاریخی تبدیل شود. مدعای نوشتۀ حاضر این است که با کمک‌گرفتن از رویکرد مورخان اجتماعی در تشریح پدیدار شدن بیکاری به‌عنوان مشکلی اجتماعی، می‌توان نشان داد که با فرا رفتن از سری های آماری، بیکاری می تواند به‌مثابه مفهومی در حال تغییر، به موضوعی برای تحقیقات تاریخی تبدیل شود. بر این اساس، نخست وجه تاریخی مفهوم کار شرح داده می شود. سپس تاخیر در پذیرش بیکاری به‌مثابه مسئله ای اجتماعی بررسی می شود تا در پایان با شرح رویکردِ مورخان اجتماعی به این موضوع بتوان نشان داد که چگونه معنای بیکاری در طی زمان تغییر یافته و در تحلیل بیکاری نمی توان به شکلی خودبسنده به تحلیل های کمّی اکتفا کرد.