بررسی کارکرد تجاری راه‏سازی عصر ناصری در ایالت مازندران

در عصر قاجار مازندران از حیث تجاری برای حاکمیت دارای اهمیتی دوگانه بود: اول، نزدیک‏ترین ایالتِ غنی در تولید مواد غذایی به پایتخت بود. دوم، نزدیک‏ترین راه ارتباطی دارالخلافه تهران با دریای مازندران که مسیر تجارت ایران با عمده‏ترین شریک تجاری ایران یعنی روسیه بود از این ایالت می‏گذشت. علاوه بر این، مازندران دارای مزیت نسبی در تولید برخی اقلامِ خامِ صادراتی و ارزآوری چون برنج، پنبه، ابریشم و چوب بود. به همین دلایل توسعه راه‏ های مازندران متغیرِ مهمی در توسعه اقتصاد محلی، منطقه‏ ای و ملی به حساب می‏ آمد. در دوره ناصرالدین‏ شاه علی‌رغم چالش ‏های سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی در توسعه راه‏ های مازندران، پس از یک رشته مطالعات مقدماتی توسط مهندسان راه ‏سازی از بین سه راه موجود هزارچم، لاریجان و سوادکوه، حکومت با ملاحظه حفظ امنیت سیاسی و اقتصادی پایتخت تصمیم به توسعه و ترمیم راه لاریجان گرفت و هزینه سنگینی صرف این کار نمود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، براساس داده‏ های آماری و با ترسیم نمودارها به بررسی تاثیر سیاست‏ های راه‏ سازی ناصرالدین شاه بر تجارت مازندران می‏ پردازد. یافته‏ های پژوهش نشان می‏ دهد پس از پایان اقدامات راه‏سازی، میزان واردات و صادرات ایالت مازندران افزایش یافت. از دیگر پیامدهای سیاست‏ های راه‏ سازی این دوره بر تحولات تجاری مازندران، افزایش تعداد کاروان سراهای تجاری، رشد و توسعه بازار شهرهای بارفروش، ساری و اشرف بود.

Investigation of Commercial Function of Road Construction in Mazandaran Province during Naseri Period

In Qajar era, the importance of commercial function of Mazandaran province to sovereignty was considerable due to its position. In fact, Mazandaran had a strategic position for government regarding two reasons; the first reason is that it was the nearest rich province to Tehran capital of Iran   in foodstuff production and second one is that the closest trade link of Tehran to Caspian Sea, which was the route of Iran’s trade with Russia _ the largest trading partner of Iran– passed through this province. Moreover, Mazandaran had a comparative advantage in the production of some exported crude stuffs such as rice, cotton, silk and wood. Consequently, the expansion of Mazandaran roads could be considered an important factor in developing of economy in the local, regional and national scales. In Naser alDin Shah Period, Despite of all political, economic and geographical difficulties in expanding of Mazandaran’s roads, government decided to spend a huge capital in the expansion of Larijan road considering the protection of political and economic security of the capital city according to a number of preliminary studies conducted by a group of engineers on three available routes including Hezar Cham, Larijan and Savadkuh. The present research endeavors to investigate the effects of road construction programs of Naser alDin Shah on the trade of Mazandaran province based on statistical data and using diagrams with descriptiveanalytical approach. The outcomes of this research  reveal  not only the substantial role of road construction in increasing of exports and imports of Mazandaran province but also its impact on Mazandaran’s commercial changes such as the increase of commercial caravansaries and the growth of markets of Barforush, Sari and Ashraf cites.