زنان کرد در حوزۀ عمومی: زمینه‏ها، مولفه‏ ها و فعالیت‏های تشکل‏های اجتماعیِ زنانه (مطالعه‌ موردی: استان کردستان)

هم‌زمان با گشایش نسبی فضای سیاسی و برآمدن گفتمان جامعۀ مدنی و گسترش تقریبی حوزۀ عمومی در اواسط دهۀ 1370، زنان شهرنشین جامعۀ کردستان این امکان را یافتند که با ورود به حوزۀ عمومی تشکل‏هایی اجتماعی با محوریت امر زنانه و به قصد پیگیری مطالبات، حقوق و خواست‏های زنان پی‏ریزی کنند. این تشکل‏ها از آن زمان تاکنون، به‏رغم محدویت‏ها و موانع ساختاری بسیار، به حیات و فعالیت خود ادامه داده‏اند. موضوع این پژوهش چگونگی برساخته‏شدن سوبژکتیویتۀ زنانه در این تشکل‏ها، به‏مثابه‌ نمادی از حوزۀ عمومی، است؛ یعنی این مسئله که سوبژکتیویتۀ زنانه در این تشکل‏ها در متن چه زمینه‏ها، مولفه‏ها و فعالیت‏هایی و در مواجهه با کدام نوع قواعد و عرف‏ها شکل می‏گیرد؟ و زنان چگونه در تقلای تثبیت موقعیت سوژگی‏ خود از نو خود را در برابر دیگریِ مذکر تعریف می‏کنند؟ برای پاسخ به این پرسش‏ها، با هجده نفر از فعال‏ترین اعضا و بعضاً پایه‏گذاران تشکل‏های زنانه، در چهار شهر مهم استان کردستان، مصاحبه‏های عمیق به عمل آمده است. طبق نتایج به‏دست‏آمده، از میان موثرترین زمینه‏های شکل‏گیری این تشکل‏ها در کردستان می‏توان به پیشنیه‏های تاریخی کنشگری عمومی زنان، رشد فزایندۀ ورود دختران به دانشگاه‏ها، رواج نگرش‏های فمینیستی و پیوستن روزافزون زنان به نیروی کار اشاره کرد. همچنین، تعامل‏ها، مناسبات و فضاهایی که سوبژکتیویتۀ زنان در این تشکل‏ها در متن آن‏ها شکل می‏گیرد واجد مولفه‏هایی مثل روابط افقی اعضا، زنانگی معطوف به مقاومت، محوریت فعالیت‏های مدنی و خشونت‏پرهیزی است. دست‏آخر اینکه فرایند تثبیت موقعیت سوژگی زنان در این تشکل‏ها عمدتاً از خلال تلاش آن‏ها برای از آنِ‌ خود‌ کردنِ فضاهای عمومیِ مردانه، بازپس‏گیری گستره‏های فعالیت مدنی از دیگریِ مذکر و تمرین فردیت و خودآیینی در پیشگاه عموم می‏گذرد. به‏ باور زنان، بسط این تشکل‏ها یگانه کورسوی امید رهایی آنان از کهن‏الگوی مردسالاریِ بازتولیدشده در وضعیت کنونی جامعۀ کردستان است.

Kurdish women in public sphere: the contexts, features and activities of feminine civil organizations (Case study: Kurdistan)

With the opening of the political space and the birth of civil society discourse and the relative development of public sphere in the mid of 1370s in Iran, it became possible for the urban women of Kurdistan to enter the public sphere and create feminine civil organizations in order to realize women’s rights, demands and requests. These organizations, despite various structural constraints, have survived and worked so far. This study is about the ways in which feminine subjectivity has been constructed in these organizations, or how feminine subjectivity has been constructed in the contexts, features and activities of these organizations. We can also ask how do women, in the process of attempting to consolidate their own subject positions, redefine themselves in versus the male dominant other? To answer these questions, 18 active members and founders of these organizations have been interviewed. The findings showed that historical backgrounds, the prevalence of feminists’ views and the joining of women to occupational field are the main contexts of the development of these organizations.