تجارب مادران شاغل از سیاست‌های مراقبت از کودک در ایران: مطالعه پدیدارشناختی

یکی از مباحث مهم مطرح در الگوهای خدمات اجتماعی و به نوعی هسته مرکزی جایگاه جنسیت در دولت رفاه به وضعیت زنان در بازار کار و به‌ویژه بحث سیاست‏گذاری درخصوص مراقبت از کودکان مادران شاغل اختصاص دارد؛ موضوعی که از جهات مختلف خانوادگی و اجتماعی ابعاد مسئله‏مندی دارد و لذا بستر ایجاد اختلافات گسترده‏ای در دیدگاه‏ها، مواضع و راهبردهای سیاستی به‌شمار می‏رود. یکی از مسیرهای مهم شناخت نواقص و راهبردهای بهبود سیاست‏های مراقبت از کودک فهم تجربیات و ابعاد مختلف مواجهه مادران شاغل با این سیاست‏ها به‌عنوان اصلی‏ترین گروه مرتبط با آن‌هاست. این پژوهش با شیوه پدیدارشناختی مبتنی بر جمع‏آوری داده‏ها از نمونه مادران شاغل با فرزند کمتر از هفت سال، که براساس نمونه‏گیری هدفمند تا حد اشباع نظری و با تمرکز بر شاغلان در دانشگاه‏های شهر اصفهان انتخاب شده‏اند، قصد درک معنا و تجربه مادران شاغل از سیاست‏های ایران درخصوص مراقبت از کودکان این گروه را دارد؛ تا از خلال آن به راهبردهای سیاستی در جهت بهبود و رفع نواقص احتمالی موجود در این حوزه دست یابد. از فرایند تحلیل داده‏ها مبتنی بر رویکرد هفت‌مرحله‏ای کولیزی، پنج تم اصلیِ «ارزیابی محتوایی سیاست‏ها»، «ارزیابی نحوه اجرای سیاست‏ها»، «متغیرهای واسطه‏ای»، «آثار و پیامدها» و «راهبردها» حاصل شد. نتیجه آنکه، براساس تجربه زیسته گروه نمونه از مادران شاغل، سیاست مراقبت در ایران از جهات مختلفی، به‌ویژه نبود انعطاف لازم در قوانین و اجرای آن‌ها در ارتباط با شرایط مادر/ کودک و فقدان سویه‏های جنسیتی و حمایت‏گرانه در زمینه‏های فکری مجریان و کارفرمایان، کفایت لازم در تامین آرامش و رضایت مادران را ندارد. همچنین، داده‏ها نشان داد که متغیرهای واسطه‏ای متعددی مانند شرایط خانوادگی، مالی، کاری، شخصیتی و میزان آگاهی مادران در چگونگی درک و مواجهه آن‌ها با سیاست‏های مراقبت از کودک تاثیرگذار و موجب ظهور تاثیرات متفاوت در وضعیت مادر/ کودک/ اشتغال‌اند.