جدال زنان عیار در برابر اسطورۀ مغول در روایت‌های داستانی بهرام بیضایی

کهن‏نمونۀ «بیگانه‌ـ دشمن» در تاریخ فرهنگی ایران بارها به صورت‏های مختلف بروز یافته است و از نمونه‏های آن، دشمنی و بیگانگی تاتار و مغول‏ را می‏توان نام برد. وحشی‌گری و قساوت مغولان به مردمان ایران‌زمین، تا آنجا بود که پس از حملۀ سهمگین و قتل و غارت ایشان، تا قرن‏ها نمونه‏ای برای هر نوع حمله و غارت به‌شمار می‏رفتند و کم‏کم از شکل تاریخی خارج و به شکلی اسطوره‏ای در ادبیات و فرهنگ ما باقی ماندند. این مقاله به چگونگی شکل‏گیری اسطورۀ مغول در تاریخ فرهنگی ما و به‌طور خاص، آثار بهرام بیضایی اشاره دارد. از مشخصه‏های اصلی روایت‏های داستانی بیضایی، حضورِ فعال زنان در متن روایت است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل مبارزۀ زنانِ «قهرمان‌‌ـ عیار» در برابر اسطورۀ مغول، در روایت‏های داستانیِ بهرام بیضایی است. نمایش‌نامه و فیلم‏نامه‏هایی که در این پژوهش بررسی می‏شوند، عبارت‌اند از: فتح‏نامۀ کلات‌، قصه‏های میرکفن‏پوش‌، عیار تنها‌، عیارنامه‌ و تاراج‏نامه‌. روش پژوهش، توصیفی‌ـ تحلیلی است؛ بدین صورت که ابتدا شیوۀ بیضایی در استفاده از اسطورۀ مغول بیان می‏شود، سپس پنج اثر که در آن به‏طور مشخص مبارزۀ زنان با مغول در محور روایت قرار می‏گیرد، تحلیل می‏شوند.

Grade women's battle against Mongol myth in narratives story of "Bahram Beyzai"

The "alien enemy" archetype in cultural history of Iran often emerge in different forms and examples of hostility and alienation such as Tatar and Mongol. Mongol savagery and brutality on Iranians, was so severe that after a hard attack and murder and plunder, for centuries, they were an example for each type of attack. Gradually Mongols' attacks changed from historical form and remain in a mythical way in our literature and culture. This article describes, how the myth of Mongol formed in our cultural history and signifies in particular, in the works of "Bahram Beyzai". The main feature of his fctional narratives is an active participation of women in the context of the narration. The purpose of this study, is analyzing the struggle of "champion trickster" women, against the myth of the Mongols, in the "Bahram Beyzai" narrations. Plays and screenplays that are considered in this study include: ” Fathnameye kalat”,”mire kafanpush tales”, “ayyare tanha”,”ayyarname” and “tarajname”. The research is descriptive analytical, so that at first we will express the way that Beyzai uses to describe myth of the Mongols, then five works that in particular, are about women's struggle with Mongol in the narrations, would be analyzed.