جایگاه اجتماعی زنان در تمدن باستانی شهر سوخته

برپایه اسناد باستان‏شناختی و انسان‏شناختی برخی از جوامع باستانی با ساختار مادرمحور اداره می‏شده‏اند. در میان تمدن‏های باستانی ایران، شهر سوخته به‏سبب انتشار مداوم نتایج کاوش‏های درازمدت و علمی مورد مطالعاتی مناسبی برای بررسی جایگاه اجتماعی زنان به‏شمار می‏رود. این نوشتار، پژوهشی تاریخی است که از دیدگاه ماهیت توصیفی‌ تحلیلی و از دیدگاه هدف بنیادی نظری به‏شمار می‏رود و داده‏های کیفی و کمی آن به ‏شیوه اسنادی با نمونه‏گیری هدفمند داده‏اندوزی شده‏اند. مهرها که نشانه جایگاه برجسته اجتماعی، منصب حکومتی یا مشارکت در تجارت هستند، در شهر سوخته تقریباً به‌طور کامل به زنان تعلق دارند. اجساد خفته در بسیاری از گورهای زنانه شهر سوخته را بر‌اساس شمار بالای گورآوندها می‏توان صاحب سرمایه دانست. فراوانی این اشیا به‏ویژه در دوره دوم، که جمعیت و توان بازرگانی شهر سوخته به اوج می‏رسد، آشکار می‏کند که زنان شهر سوخته (دست‌کم در دوره‏های دوم و چهارم) به‏طور میانگین از مردان ثروتمندتر بوده‏اند. در شهر سوخته، اسلحه به‏ندرت یافت می‏شود و به‏جای آن در کنار زنان درگذشته اغلب اشیای زینتی و لوازم گوناگون آرایش نهاده شده. با توجه به مالکیت مهرها، می‏توان پیشنهاد کرد که کالاهای تولیدشده در روستاهای اقماری را زنان در شهر به فروش می‌رسانده یا به مناطق دیگر صادر می‏کرده‏اند. برپایه شواهد تحلیل‏شده در این مقاله نگارنده بر این باور است که جامعه شهرسوخته دست‌کم در بخش مهمی از تاریخ 1300‌ساله خود به شیوه مادرمحوری اداره شده است و زنان آن سهم چشمگیری در شکل‏گیری اجتماعی و اقتصادی این تمدن داشته‏اند.

women social status in the ancient civilization of shahr-i sokhta

based on archaeological and anthropological findings, some of ancient societies were governed by social system of matriarchy. among the ancient civilizations of iran, shahr-i sokhta is a proper case for study to examine the social status of women, due to its continuous publications, which are results of long-term scientific excavations. this article is a historical research through descriptive analytical method and quantitative and qualitative data, looking for evidence of matriarchal system in shahr-i sokhta. the seals in an ancient society represent prominent social status, state power, or participation in trade. in shahr-i sokhta graveyard, seals are almost entirely owned by women. based on the high number of valuable objects, many of the buried females can be considered rich. plentitude of these objects, especially in the second period, when the city’s population and commercial capacity reaches its peak, reveals that women of shahr-i sokhta (at least in the second and fourth periods) were on average richer than men. guns are rarely found in the place, and instead, there are often decorative objects and various accessories alongside the deceased women. given the ownership of the seals, it can be suggested that the goods manufactured in the surrounding villages, have been sold in the city or exported to other regions by women. based on the evidence analyzed in this article, the author believes that the society of shahr-i sokhta was governed by a matriarchal system, at least in an important part of its 1300-year history, and those women have contributed significantly to the social and economic evolution of this civilization.