بازتاب کهن‌الگوهای روان‌زنانه و روان‌مردانه از دیدگاه یونگ در خانه های سنتی فلات مرکزی ایران

کهن‏الگو در روان جمعی انسان برانگیزانند اعمال انواع کنش در ذهن معنوی اوست و از آنجا که جوهر هنر، ذهن و روان آدمی است، مقال حاضر ارتباط میان روان‌کاوی و معماری را جست‌وجو می‏کند. کارل گوستاو یونگ، مبدع نظری روان‌شناسی تحلیلی و باسط تئوری کهن‏الگوها، معماری را چونان روان انسان می‏داند. به‌طوری‌که موقن است ابداً پدیده‏ای دست‏ساز بشر موجود نیست که نخست به‏ صورت پندار و خیال در روان نبوده باشد. شمار کهن‏الگوها به‏عنوان موضوع اصلی بحث بسیار است. این تحقیق با محوریت قرار دادن دو کهن‏الگوی آنیما و آنیموس، نخست در پی یافتن و گردآوری نمادهای این کهن‏الگوها در اندیشه‏ها، آیین‏ها و باورهای قومی و سپس ایجاد تناظر در نمادهای برخی از مهم‏ترین اجزای خانه‏های سنتی فلات مرکزی ایران شامل دستگاه ورودی، حیاط، ایوان، حوض‌خانه، اتاق، بادگیر، سرداب و سایر است. مقال پیش رو با رویکرد تحلیل محتوا در پارادایم کیفی به‏روش استقرایی و قیاسی انجام پذیرفته است. نتایج تحقیق نشان می‏دهند میان نمادهای کهن‏الگوهای آنیما و آنیموس و مضامین معنوی نهفته در اجزای خانه‏های سنتی تناظر برقرار است و همان‏گونه که روان انسان کامل سرشتی دووجهی دارد، تعادل میان هردو نمودهای ‏روان‏زنانه و روان‏مردانه در کلیت والای معماری سنتی خانه نیز دیده می‏شود.

Reflection of Feminine Psyche and Masculine Psyche Archetypes from Jung’s Perspective in the Traditional Houses in the Central Plateau of Iran

The archetype in the collective human psyche motivates the performance of various actions in his spiritual mind. The present study seeks to find the connection between psychoanalysis and architecture, as the art is essence of human mind and psyche. Carl Gustav Jung, the inventor of the theory of analytical psychology and the developer of the theory of archetypes, considers architecture as the human psyche. He believes that all man-made phenomena have already imagined in the mind or psyche at first. The number of archetypes, as the main topic of this discussion, is a lot. This research focuses on the two archetypes of Anima and Animus; at first to find and collect the symbols of these archetypes in ethnic thoughts, rituals and beliefs and then to create their proper correspondences in the symbols of some of the most important components of traditional houses in the Central Plateau of Iran. The main elements are including entrance complex, central yard, porch, pool space, room, wind passage, basement, cold basement and others. The present research has been carried out with the content analysis approach in the qualitative paradigm by inductive and deductive methods. The results showed that there is a correspondence between the archetypal symbols of anima and animus and the spiritual themes embedded in the components of traditional houses. As the perfect human psyche has a two-dimensional nature, there is a balance between both feminine and masculine expressions in the whole supreme art of traditional house architecture.