الماس مونث: رویکردی پسافمنیستی به تجلی زنان در نقش سیاه در دوران پس از انقلاب اسلامی

در تاریخ نمایش سنتی ایران، به‌ویژه سیاه‏بازی، کنشگری و حضور زنان در این عرصۀ فرهنگی هنری در بسیاری از وجوه کم‏رنگ و گهگاه کاملاً محو بوده است. همچنین به دلیل عدم ثبت وقایعِ نمایش سنتی، اسناد زیادی در این رابطه وجود ندارد. با وجود این، یکی از جنبه‏های مهم کنشگری زنان در دهه‏های اخیر در زمینۀ نمایش‏های سنتی، به‌خصوص در سیاه‏بازی رُخ داده است. این فعالیت‏ها به خلق شخصیت الماس (سیاه) مونث بین زنان ایرانی منجر شده که تا پیش از انقلاب اسلامی وجود نداشته است. این مقاله به حضور زنان در این گونۀ نمایشی و بازی در نقش الماس می‏پردازد و جنبه‏های اجتماعی حاصل از این رویداد را در حوزۀ نظری، بر‌اساس آرای فمنیسم پست‏مدرن با تاکید بر مفهوم «دیگری» و نیز بر‌اساس نظریات جودیت باتلر با محوریت «هویت جنسیتی» و «مخالف‏پوشی» بررسی می‏کند. تلاش بر این است بدانیم چرا زنان تا پیش ‏از این در نمایش‏های سنتی ایرانی حضور نداشته‏اند و با حضور خود چگونه یک گفتمان زنانه را شکل داده‏اند. به منظور بررسی جزئیات شکل‏گیری شخصیت الماس مونث، از گزیده‏ای از متون نمایشی و اجراها هم استفاده شده است. مقاله نشان می‏دهد که «دیگری‌بودن» باعث ساختارشکنی و خلق رویداد جدیدی می‏شود که همانا شروع شکل‏گیری الماس مونث در قالب یک گفتمان زنانه است: گفتمان تازه‏ای که حاصل رویکرد تبدیل به دیگری و به‌هم‌ریختن عرف‏های جنسیتی است.

The Female Almās: A Post-Feminist Approach to the Appearance of Women in the Role of the Black Character after the Iran Islamic Revolution

In the history of Iranian traditional performances (especially the Siyāh-Bāzi), the presence and action of women has been extremely limited. In some cases, the performances are totally get away from the fact. Due to the lack of archival resources, there are very few documents available to reflect the presence of women in this field. However, there has recently been an upsurge in the presence of women during the post-revolutionary years, especially in the field of Siyāh-Bāzi and performing the role of Almās (Siyāh) as the leading character. The present article deals with the presence of women as Siyāh, which was not noticed in the pre-revolutinary Iran. The theoretical framework of this article is based on the postmodern feminist ideas, with reference to Judith Butler’s ideas on &Gender identity& and &Cross dressing&. We seek to show why women were not present in the Siyāh-Bāzi performances before the revolution, and how they have developed a new discourse in this field in the recent years. The results of this study showed that being an &other& results in a sort of deconstruction and the emergence of a new phenomenon referred to as the emergence of a female Almās in a feminine discourse: A new discourse which is the result of turning into a new &other&, together with the deformation of the traditional approaches. In other words, the cross dressing of Almās is the result of a challenge for gender equality.