هویت زنانه در سینمای ایران (تحلیل گفتمان کارگردان‌های زن در سی و پنجمین جشنوارۀ فیلم فجر)

یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در مطالعات بازنمایی، بازنمایی‏های صورت‌گرفته از زنان و ابعاد مختلف زندگی ایشان است. بر همین اساس، در این پژوهش سعی شده با روش تحلیل گفتمان «پدام» و با توجه به نظریة بازنمایی جنسیتی نحوة بازنمایی هویت زنانه در آثار کارگردان‌های زن سینمای ایران در سی و پنجمین جشنوارة فیلم فجر (1395) بررسی و تحلیل شود. نتایج این تحلیل نشان می‌دهد دال‌های مرکزی در چهار فیلم برگزیده به‌طور‌کلی به بازنمایی ویژگی‌های عام زنانه، ویژگی‌های زن سنتی و ویژگی‌های زن مدرن اشاره دارد. ویژگی‌های زن سنتی شامل مادری، به‌عنوان مهم‌ترین نقش، گرایش به مرد‌سالاری، تحمل شرایط سخت به خاطر خانواده، پایبندی به قواعد روابط عاطفی، خانواده‌محوری و مخالفت با پدیده‌های جدید است و ویژگی‌های زنان مدرن شامل خودخواهی، شجاعت، اعتقاد به حقوق برابر، عدم تبعیت از همسر، جابه‌جایی نقش‌های سنتی، اهمیت به ظاهر و کم‌ارزش‌بودن خانه‌داری است. ویژگی‌های عام زنانه نیز شامل عاطفی و احساسی بودن، اهمیت نقش مادری، خانواده منشا امنیت، نیاز به روابط عاطفی متقابل در خانواده، حفظ خانواده با روابط مثبت و فداکاری است.

Representing Women’s Identity in Iranian Cinema (Discourse Analysis of the Works of Female Cinema Directors at the 35th Fajr Film Festival)

One of the most challenging topics in representation studies is the representations made by women on the different aspects of their lives. Accordingly, this study has attempted to analyze the discourse of female identity in the works of female directors at the 35th Fajr Film Festival in 2017. The results of the analysis show that the central concepts in the four selected films generally refer to the representation of common feminine, traditional female and modern female characteristics. Traditional female characteristics include motherhood as the most important role, tendency for patriarchy, tolerance of difficult family circumstances, and adherence to the rules of emotional relationships, family orientation, and opposition to new phenomena. The features of modern women include selfishness, courage, belief to equal rights, disobedience to the spouse, displacement of traditional roles, and the lack of importance of housekeeping. Common feminine characteristics include emotional and sensuality, the importance of maternal role, family as the source of security, the need for emotional interactions in the family, maintaining the family with positive relationships, and sacrifice. Therefore, the three groups of characteristics displayed patterns of Iranian woman in cinema.