بازنمایی زنانگی در نقاشی‌‌های زنان کُرد (تحلیل نشانه‌‌شناختی نقاشی‌‌های نگین وکیلی و اکرم کریمی)

هدف این نوشتار تحلیل نشانه‌شناختیِ بازنماییِ زنانگی در نقاشی‌های زنان کُرد است. میدان مطالعه، نقاشانِ زن در شهر سنندج در دو دهۀ اخیر است که دو تن از و پرکارترینِ آن‌ها، به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند، انتخاب شده‌اند. تحلیل تابلوهای نگین وکیلی و اکرم کریمی، بر اساس مدل نشانه‌شناسیِ اجتماعی کرس و لیون، در سطوح سه‌گانۀ معانی بازنمودی و تعاملی و ترکیبی، بیانگر آن است که دو نقاش، به‌رغم اشتراک در مضمون و سبک بازنمایی، به دو نقطۀ متفاوت می‌رسند: زنانگیِ بازنموده در نقاشی‌های وکیلی نوعی جنسیت‌گرایی بازاندیشانه است، اما در آثار کریمی نوعی جنسیت‌گرایی منفعلانه. در تابلوهای وکیلی چون الگوی پیوندِ عناصر، روایتی است، راه برای بازاندیشی در هویت زنانه باز می‌شود، اما در تابلوهای کریمی عناصرِ تصویر بر اساس الگویی مفهومی به هم پیوند خورده‌اند و لذا ناخواسته نوعی جنسیت‌گرایی منفعلانه بازتولید می‌شود. وکیلی سوژه را در فضایی طبیعی و باز که یادآور جایگاه زن در تفکر اسطوره‌ای است نمایش می‌دهد، اما کریمی سوژه را در فضای خانه که تداعی‌گر جایگاه او در جوامع سنتی است بازنمایی می‌کند. تابلوهای وکیلی مخاطب را فرامی‌خوانند تا به نقش عوامل بیرونی در شکل‌بخشیدن به هویت و سرنوشت زنان توجه کند، اما تابلوهای کریمی مخاطب را به همدلی و همذات‌پنداری با زنی که محور اصلی زندگی خانوادگی است فرا می‌خوانند. سوژۀ بازنموده در آثار هر دو نقاش در متن عناصر نسبتاً مقدسِ جوامعِ سنتی (طبیعت و خانواده) به نمایش درمی‌آید، اما اولی ما را به تامل انتقادی در آن وضعیت وادار می‌کند، و دومی ناخواسته ما را در نوستالژی آن وضعیت فرو می‌برد.

Representation of Femininity in Kurdish Women Paintings(A Social Semiotic Perspective to Negin Vakili and Akram Karimi’s Works)

AbstractThe aim of this article is to apply a social semiotic model to analyze the representation of femininity in Kurdish women paintings. The sample includes female painters of Sanandaj in recent two decades recruited through purposeful sampling. The works of Negin Vakili and Akram Karimi have been analyzed by way of Kress & Leeuwen’s social semiotic model, in terms of representational, interactional, and synthetic meanings. The findings show that these two painters, in spite of similarity in terms of their themes and styles, reach two different points: femininity as represented in Vakili’s work follows a kind of reflective sexism, though in Karimi’s work it follows a passive sexism. In the first one, the form of connection between the elements is narrative, so it can provide a reflection of women’s identity. However, in the second one, the elements are connected through a conceptual pattern as well as a kind of passive sexism is unintendedly reproduced. Vakili represents the subject in a natural space which reminds the women’s status in mythical thinking, but Karimi represents the subject in the context of home and family, something which symbolizes women’s status in traditional society. Vakili’s work invites the audience to think about the effects of external factors in constructing female identity, but Karimi’s paintings call the viewers to have a kind of sympathy and identification with women in traditional family and society.