بازشرقی‌گرایی و نوشرقی‌گرایی در هنر معاصر زنان خاورمیانه مطالعه نمایشگاه شکستن حجاب (2002) و نمایشگاه زنان روایت‌گر (2013)

هنرمندان زنِ برخاسته از جوامع مسلمان و جغرافیای خاورمیانه با کلیشه‏های بصری از «زن‏بودن»، «مسلمان‏بودن» و «خاورمیانه‏ای‏بودن» مواجه‌اند. نمایشگاه‏ها و رویدادهای هنری از آثاری استقبال می‏کنند که به بازتولید کلیشه‏های بازشرقی‏سازی و نوشرقی‏گرایی تصویری می‏پردازند. پس از حادثه یازده سپتامبر 2001، تعداد نمایشگاه‏های هنری با محوریت زنان خاورمیانه افزایش یافت. این فرصتی برای زنان هنرمند بود تا مسائل­شان را در کانون توجه رسانه‏های جهان قرار دهند؛ اما از سوی دیگر آن‏ها با انتظارات و کلیشه‏های پنهانی مواجه شدند که رویدادهای هنری غرب تمایل دارند تجربه‏های هنری آن‏ها را جهت ‏دهند و با کلیشه‏های غرب همسو کنند. در مقاله حاضر با درپیش‏گرفتن رویکرد و روش‏شناسی «مطالعات رویداد» به‌مرور برخی از رویدادهای مهم هنر خاورمیانه می‏پردازیم و بر دو نمایشگاه «شکستن حجاب» (2002، یونان) و «زنان روایت‏گر» (2013، امریکا) تمرکز خواهیم کرد که با هدف بازاندیشی در کلیشه‏های فرهنگی و رد مفهوم ناتوانی زنان خاورمیانه برپا شدند. نتایج پژوهش نشان داد آثار زنان هنرمند خاورمیانه در طیفی دو‌قطبی قرار می‏گیرند؛ تصویر زنان رنجور از جنگ و زیبایی پس‏رانده‏شده سرزمین‏‏های شرق و مظلومیتی ترحم‏برانگیز از زنان تا تصویر زنان مقاوم و قدرتمند. در این دو سر طیف از زنان منفعل و قربانی تا آشوب‌گران و ستیزه‏جویان در برابر سنت‏ها، آثار متنوعی قرار دارند که مضامین زیادی را دربرمی‏گیرند. هنرمندان زن در جست‌وجوی راهی هستند که هم محدودیت‏های فرهنگ ‏مردسالار را نقد کنند و هم بر انتظارات تقلیل‏گرایانه و اگزوتیک از هنر زنان غلبه یابند. این راه دشوار باید در برابر انتظارات بازار هنر و انتظارات سیاسی از نمایشگاه‏های هنری قرار گیرد.

Orientalism and NeoOrientalism in the Contemporary Art of Middle Eastern Women A Study of the Exhibitions of Breaking the Veils (2002) and She Who Tells a Story (2013)

Women artists from Muslim societies and Middle East are confronted with visual clichés of “being a woman”, “being a Muslim” and “Middle Easterner”. In art exhibitions and events, such artworks that reproduce the stereotypes of reorientalism and NeoOrientalism are welcomed. After the September 11 attacks, the number of art exhibitions dealing with Middle Eastern women increased. This was an opportunity for women artists to put their subjects in the spotlight of the public and the world media; on the other hand, women were confronted with some hidden expectations and stereotypes perpetuated by Western art events, so these events tended to direct artistic experiences towards the Western stereotypes. In this paper, using the methodological approach of “event studies”, we examine some of the most important art events for the Middle East; we also focus on two exhibitions “Breaking the Veils” (2002, Greece) and “She who tells a story” (2013, USA), which took place with the aim of rethinking stereotypes. The results showed that the works of the female artists of Middle East can be classified in a bipolar spectrum: from the image of women suffering from war, the repressed beauty of the countries of the Orient, the deplorable oppression of women, to the image of resilient and strong women. At both ends of this spectrum, from the passive victim woman to the rebel and antitradition activist, are diverse works covering a wide range of topics. Women artists are looking for a way to both critique the limitations of patriarchal culture and overcome the reductionist and exotic expectations of women’s art. This difficult path must be taken against the expectations of the art market and the political expectations of art exhibitions.