زنانه‌نگاری در نسخۀ مصوّر حملۀ حیدری (مقایسۀ تطبیقی جایگاه زن در نگاره‌های نسخ مصوّر حملۀ حیدری)

مردان در حماسه‏ها عهده‏دار نقش‏های اصلی هستند و حضور زنان در سایه قرار می‏گیرد. اگر این حماسه موضوع دینی داشته ‏باشد، منع حضور زنان دوچندان می‏شود. پژوهش حاضر جایگاه زن را در نگاره‏های نسخه حمله حیدری باذل مشهدی (مورخ1222 ه.ق، محفوظ در کتابخانه ملی فرانسه) از منظر موضوع، ارتباط متن و تصویر، شاخصه‏های تصویری و... بررسی می‏کند. برای نشان‌دادن اهمیت جایگاه زن در این نسخه، نگاره‏های آن را با یکی از نسخ هم‏عصر، یعنی چاپ سنگی مصور حمله حیدری راجی کرمانی، مقایسه می‏کنیم. این دو نسخه تقریباً در یک دوره زمانی (عصر قاجار) اما در دو مکان مختلف (هند و ایران) مصور شده‏اند. این مقایسه تطبیقی نشان می‏دهد که حمله باذل، زن را در نقش‏های متنوع و گوناگونی به تصویر درآورده است؛ از زن در جایگاه قدیس یا فرشته گرفته تا زنانی در نقش نوازنده و رقصنده. اما تصویر زن در نگاره‏های حمله راجی به فرشته و قدیس محدود می‏شود. نگارگر این نسخه با ابداع شیوه‏ای نوین و خلاقانه، نه‌تنها بر حضور زنان چشم نپوشیده، بلکه آنان را دوشادوش یا حتی پیشاپیش مردان ترسیم کرده ‏است. این موارد سبب می‏شود که زن در نگاره‏های حمله حیدری باذل از چارچوب‏های فکری و فرهنگیِ سنتی فراتر رود و نقش‏هایی را عهده‏دار شود که در تصاویر کمتر حماسه‏ای می‏توان نظیر آن را پیدا کرد.

Feminism in the Illustrated Manuscript of Hamleye Heydari (Comparative Study of the role of Women in Illustrations of Hamleye Heydari Copies)

In the Persian epic men play the main roles while the presence of women is usually under shadow. If the epic also has a religious theme, the role of women is becoming even more insignificant. However, in one of the illustrated manuscripts of Hamleye Heydari of Bazel Mashhadi (dated 1222 A.H., Bibliothèque Nationale de France) women were painted in the important roles. This copy not only did not ignore the presence of women but also depicted women next to the men or even ahead of them. This article explore the drawings from the perspective of subject, textimage relationship, visual features, and so on in order to show the prominent position of women in this illustrated copy. In addition, I compare this copy with one of the contemporary lithographic copy of Hamleye Heydari by Raji Kermani to show how the painter breaks traditions to emphasize on the women participation in the paints. These two manuscripts are depicted in the same period of time, the Qajar era, but in two different places; the first one in India and the second one in Iran. This comparative study shows that in the Hamleye Bazel women were portrayed in the variety of roles from the saints or angels to the musicians or dancers. While the image of women in the painting of Hamleye Raji are just limited to the angel and saint. Furthermore, in Hamleye Bazel women have a dominant role even if the text has no mention to them but in Hamleye Raji only there are a few images of the women. All of these reasons prove that woman in Hamleye Bazel’s paintings goes beyond the traditional framework and take a role that is exclusive in Persian manuscript tradition.