گفت‏وگومندی سراسطوره‌های مسلط بر هنر دورۀ‏ قاجار و نقش آن در تصویرگری شخصیت شیرین

سراسطوره‏های مسلط بر فرهنگ و هنر هر جامعه شکل‏دهنده گفت‏وگوهایی هستند که به جریان‏های فرهنگی و خلق هنری در آن جامعه جهت می‏دهند. در دوره‏ قاجار، ورود و ترویج سراسطوره فرنگ در ایران باعث به‌وجودآمدن تحولاتی شایسته توجه در حوزه فرهنگ و هنر شد. یکی از نمودهای پربسامد و تاثیرگذار چنین تحولی در تصویرگری و به‏خصوص تصویرگری زنان مفهوم «دیگری» این دوره بود. ازاین‏رو، این پژوهش با انتخاب «شخصیت شیرین»، که شخصیتی با ظرفیت بالا برای «دیگری»شدن و «فرنگی»شدن در آن دوره بود، به مطالعه گفت‏وگومندی (باختینی) سراسطوره‏های مسلط بر هنر دوره‏ قاجار پرداخت. این مطالعه در پی پاسخ به این پرسش شکل گرفت که در یک جامعه، که در یک ‏زمان تحت تاثیر چند سراسطوره مختلف است، نحوه تاثیرگذاری سراسطوره‏ها بر شکل‏گیری و تحولات یک ایکون‏ اسطوره‏ای کلان چگونه است؟ بدین منظور، بررسی تصاویر موجود از صحنه «آبتنی شیرین»‌ به‏منزله پیکره مطالعاتی‌ با روش تحلیل‏های بینامتنی و بیناگفتمانی بدین نتیجه رسید که در دوره‏ قاجار بین سه سراسطوره فرنگی، ایرانی و اسلامی گفت‏وگویی شکل‏ گرفته که سراسطوره اسلامی در آن نقش میانجی دو سراسطوره دیگر و فراهم‏کننده مقدمات گفت‏وگو را برعهده داشته، اما درنهایت، باگذشت زمان و قوت‌گرفتن این گفت‏وگو، سراسطوره اسلامی از آن خارج ‏شده است.

Dialogism of the Dominant Archimyths on the Art of the Qajar Period and Its Role in Illustrating "Shirin" Character

The dominant archimyth of the culture and the arts of each society formulate dialogues that direct cultural trends and artistic creation in that society. During the Qajar period, the arrival and promotion of Farang archimyth in Iran caused a significant development in the field of culture and art. One of the most frequent and influential manifestations of such a transformation in illustration, and especially in women illustration, was the "other" concept of this period. Therefore, this study chose the character of "Shirin", who is a personality with highcapacity for becoming "other" and "Farangi" in that period, studied the dialogue (Bakhtin) of the dominant archimyths on the art of Qajar period. This study sought to answer the question that, in a society influenced by different influences at one and the same time, how is the influence of the archimyths on the formation and evolution of a great mythical icon? For this purpose, the evaluation of the existing images from the scene of "Shirin’s bathing" by the method of intertextual and interdiscursive analysis has led to the conclusion that in the Qajar period between the three Farang (Western), Iranian and Islamic archimyths a dialogue has been established in which the Islamic archimyth has the role of mediator between the two other archimyths. It provided the basis for the dialogue, but eventually the time has passed and the dialogue has intensified and the Islamic archimyth has left it.