عناصر آهنگی کانون و همبسته های آوایی آن

هدف این مقاله، بررسی کانون از دو بُعد آواشناختی و واج شناختی در جملات خبریِ زبان فارسی است. در راستای این هدف، ساخت‌های از پیش ‌تعیین‌ شده ای را که پنج گویشور حاضر در تحقیق در شرایط آزمایشگاهی تولید کردند، با استفاده از نرم افزار پِرَت مورد تحلیل قرار دادیم. نتایج حاصل از بررسی داده‌ها، حاکی از این است که به‌لحاظ آواشناختی، میانگینِ میزانِ دیرش و بسامدپایه عناصرِ کانونی بیشتر از معادل آنها در جملات فاقد کانون است. از طرفی دیگر، مقایسه میانگین دیرش و بسامدپایه عناصر پیش کانون و پس-کانون در مقایسه با معادل آنها در جملات فاقد کانون، تفاوت معناداری را نشان نمی دهد. از چشم انداز واج شناسی خودواحدوزنی، عناصر کانونی از الگوی نواختی ^h*(l+) پیروی می کنند؛ یعنی عنصر کانونی تشکیل یک گروه تکیه ایِ مجزا می دهد و این گروه تکیه ای دارای نواخت مرزنمای «l» می باشد که عناصر پس کانون را تا پایان گروه آهنگی دربرمی گیرد. الگوی نواختی ^h* متعلق به کلماتِ با تکیه آغازی است و الگوی l+^h* مختص کلماتِ همراه با تکیه پایانی است.واژه‌های کلیدی: واج شناسی خودواحد ـ وزنی، کانون، پیش‌کانون، پس کانون، بسامدپایه، دیرش، تکیه زدایی