ویژگی‏های ساخت‏واژی، معنایی و نحوی حروف اضافه مرکب در زبان‏های فارسی و روسی

تعریف حروف اضافه مرکب، تعداد و حد‏و‏مرز آنها یکی از موضوع‏هایی است که در زبان فارسی و بین دستور‏نویسان و زبان‏شناسان سنتی و معاصر، بر‏سر آن اختلاف‏نظر وجود دارد. این موضوع به ساختار زبان فارسی و نیز ساختار ویژه خود حروف اضافه مرکب بر‏می‏گردد. از ترکیب برخی حروف اضافه مرکب فارسی می‏توان حروف اضافه ساده را بدون تغییر در معنای آن حذف کرد و برخی دیگر را می‏توان به‏کل، با یک حرف اضافه ساده و دارای همان معنا، در متن جای‏گزین کرد. پایه اصلی حروف اضافه مرکب فارسی، اسم است و این حروف، به‏ندرت از حرف و صفت تشکیل می‏شوند؛ گاه نیز دو حرف اضافه ساده، یک حرف اضافه مرکب را تشکیل می‏دهند. در زبان روسی، حروف اضافه ترکیبی از اسم، قید و فعل مشتق می‏شوند و ویژگی تصریفی این زبان، باعث می‏شود از یک سو، متمم در‏پی حالت‏های دستوری، از حروف اضافه تاثیر پذیرد و از سوی دیگر، گاه حروف اضافه سه‏کلمه‏ای در این زبان پدید آید. در این مقاله کوشیده‏ایم تا ضمن بیان نظر‏ها و تعریف‏های دستور‏نویسان درباره حروف اضافه مرکب، ویژگی‏های ساختاری، معنا‏شناختی و نحوی آنها را بررسی کنیم و در زبان‏های روسی و فارسی، برای مقاصد آموزشی، این حروف را با یکدیگر مقایسه کنیم. بدین منظور، از راه‏های تشخیص حروف اضافه مرکب از ترکیبات مشابه آنها هم سخن گفته‏ایم.