تصاویر شعری در نقد ادبی عربی و فارسی با نگاهی به کتاب جدلیه الخفا و التجلی از کمال ابودیب و صور خیال در شعر فارسی محمدرضا شفیعی کدکنی

تصاویر شعری، از عناصر اصلی شعر است و یکی از معیار‏های مهم نقد شعر نزد ناقدان ایرانی و عرب در همه دوره‏ها به‏شمار می رود. در دوره معاصر، توجه به این جنبه از زیبایی شناختی شعر از‏سوی ناقدان دو زبان مورد بحث، بیشتر شد؛ تا جایی که برخی ناقدان برجسته فارسی و عربی، آثاری مستقل را در این حوزه، تالیف کردند. کمال ابو‏دیب و دکتر محمد‏رضا شفیعی کدکنی، از‏جمله این ناقدان هستند که در آثار ارزنده خود، دیدگاه‏هایی جدید و روشن را در‏حوزه صور خیال، طرح کرده‏اند.بررسی آثار ابو‏دیب درباره صور خیال شعری، بیانگر نگاه کلی ناقد به این پدیده زیبایی‏شناختی است و پژوهش او در‏واقع، کاوشی در ساختار زبانی اثر ادبی، به‏شمار می‏رود. این ناقد بر دیدگاه عبد‏القاهر جرجانی- که تصاویر شعری را از عناصر اصلی، بلکه زنده و پویا در خلق اثر هنری می‏داند- صحه گذاشته و تاکید کرده است. وی هماهنگی میان سطح معنایی و روان‏شناختی را از عوامل پویایی و غنای صور شعری، به‏شمار آورده و آن را از دستاورد‏های عبد‏القاهر جرجانی دانسته است و با تکیه بر دستاورد‏های جرجانی در این شکل از نقد کوشیده است تا غنای میراث ادبی خود را در این حوزه، اثبات کند.اندیشه‏های شفیعی در کتاب صور خیال در شعر فارسی، ژرف‏اندیشی و نگاه نافذ او را به این جنبه از نقد شعر نشان می‏دهد. وی صور خیال را مجموعه‏ای از تصور‏های بیانی و مجازی دانسته و روش او در این حوزه از نقد، بر‏عکس شیوه ابو‏دیب، جزیی و تفصیلی است. این ناقد همچون ابو‏دیب، روش تطبیقی را انتخاب کرده و پس‏از شرح مسایل نظری در این حوزه، آنها را با نمونه‏های شعری، تطبیق داده است.نگاهی انتقادی همراه‏با بیان اندیشه‏های نقد جدید درباره تصاویر شعری و تالیف کتاب مستقل در این حوزه، ما را بر آن داشت تا به بررسی و مقایسه دیدگاه های این دو ناقد در‏حوزه تصاویر شعری بپردازیم.