بازترجمه و سیر تحول توانشِ ترجمه ایِ مترجم: موردپژوهیِ آثار صالح حسینی

در پژوهش داده-محور پیش‌رو تلاش شد تا سیر تحول توانش ترجمه‌ای یک مترجم (صالح حسینی) در گذر زمان بررسی شود. بدین منظور، ترجمه‌ها‌ی اولیه و بازترجمه‌های فارسی دو رمان انگلیسی (1984 و لرد جیم) (conrad, 1996; orwell, 1992) به دست همان مترجم در یک بازه زمانی ده ساله در دو سطح واژگانی و نحوی  مقابله و مقایسه شدند. پس از تحلیل داده‌های گردآوری شده در مرحله نخست، برای درک بهتر و عمیق‌تر یافته‌های پژوهش، در مرحله دوم مصاحبه‌ای با مترجم موردنظر ترتیب داده شد. یافته‌ها نشان داد که در بازترجمه‌ها، مترجم با درکی جدید از متن مبدا، شرایط متن مقصد و معانی مورد نظر نویسنده دست به اصلاحات فراوانی زده‌است و به سمت طبیعی‌تر شدن ترجمه‌ها پیش رفته‌است. چنین می‌نماید که این امر نتیجه تقویت توانش ترجمه‌ای وی در طول بازه یاد شده‌است. در واقع، یافته‌های این پژوهش نشان داد که مترجم در ترجمه‌های اولیه بیشتر در پی انتقال معنای تحت‌الفظی و وفاداری (عمدتاً صوری) به متن مبدا بوده‌است، در حالی که در بازترجمه‌ها، زبان مقصد را به کوشش واداشته است تا هرچه روشن‌تر صورت و معنای مستتر در متن مبدا را بازتاباند. در نتیجه با توجه به تحلیل داده‌های متنی (واژگانی و نحوی) در مرحله نخست پژوهش و پاسخ‌های مترجم در مصاحبه (مرحله دوم) می‌توان گفت توانش ترجمه‌ای مترجم همواره در حال پیشرفت است (و باید باشد) و کیفیت ترجمه‌ها تحت تاثیر عواملی چون تجربه، تخصص، گذر زمان، انتظارات مخاطب، هنجارهای رایج و دیگر شرایط بافت ترجمه، دست‌خوش تغییر و تحول می‌شود.

Retranslation and Development of the Translator’s Translation Competence over Time: A Case Study of Saleh Hosseini’s Works

The present datadriven research addresses retranslation and the development of the translator’s (Saleh Hosseini) competence over time.  Saleh Hosseini is a very prolific translator of AngloAmerican literature in Iran. He spent his time doing fulllength translation and teaching translation. His translations are printed and reprinted in huge numbers, making him an influential figure in the Iranian translation market. Moreover, his retranslations of his own previous translations make him an exceptional figure in translation studies. Retranslation is not an easy task; it is an ‘artistic recreation’ rather than a mere repetition. In fact, the second translation challenges the first translation of the same original work. Thus, the retranslator needs both translation skills and the courage to take up the challenge. The groundbreaking discussion on translators (i.e., Translator Studies) proposed by Chesterman (2009) served as the theoretical point of departure for the present research. Accordingly, Chesterman (2009) suggested a diagram as one way for conceptualizing Translator Studies. In his opinion, there are three branches in this diagram: Cultural, sociological and cognitive branches. The cultural branch is related to history, values, ideologies, the role of translators, and so forth. The Sociological branch concerns the translators’ behavior and their social networks. The cognitive branch deals with the decisionmaking, mental processes, the influence of emotions, personality, and attitudes towards norms. The present research draws upon the third branch of Translator Studies i.e., the cognitive branch.