نگاهی جامعه شناختی به کنش گفتار انتقاد در زبان فارسی

زبان، تجلی‌گاه فرهنگ و افکار افراد یک جامعه است و با بررسی زبان می‌توان به مطالعه رابطۀ متقابل زبان، تفکر و فرهنگ دست یافت و از نظام فکری و فرهنگی یک جامعه آگاه شد. بر این مبنا، این پژوهش  بر آن است تا به بررسی کنش‌گفتار انتقاد در زبان فارسی بپردازد. مقاله حاضر، به بررسی این راهبردها در کنش گفتار انتقاد می پردازد. به این منظور، از آزمون تکمیل گفتمان استفاده شد و پاسخ های جمع‌آوری شده از 200 شرکت‌کننده، با استفاده از چهارچوب راهبردهای بیان و تعدیل انتقاد گوئن (nguyen, 2005, 2013) مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفت. شیوه انتقاد، به موقعیت و فاصله اجتماعی و نیز جنسیت افراد شرکت‌کننده در تعامل بستگی دارد، اما جنسیت تاثیر بر نحوه بیان و تعدیل انتقاد در مقایسه با دو متغیر دیگر بیشتر است. بررسی ارتباط جنسیت و راهبردها نشان می دهد که این کنش‌گفتار در بین زن ها بیشتر از مردها تعدیل می شود. یافته های پژوهش نمایان گر است که انتقاد برخلاف دیدگاه رایج، همیشه یک کنش‌گفتار منفی نیست. بلکه افراد در تعامل های اجتماعی می‌توانند با استفاده از کنش‌گفتارهای دیگر مانند تعارف، تعریف، عذرخواهی و تعدیل کننده هایی مانند خوش زبانی ها و توجیه کننده ها تاثیر منفی این کنش‌گفتار را کاهش دهند، به‌گونه‌ای که انتقاد مفید بوده و در بین آن ها هم بستگی ایجاد کند. از یافته های پژوهش می‌توان در بررسی های تطبیقی بینافرهنگی و مسائل آموزش زبان بهره گرفت.