از گرهی نقشی تا ساخت مجهول

پژوهش حاضر به بررسی چگونگی شکل گیری جمله های مجهول در زبان فارسی، بر پایه نظریه پادتقارن پویا (moro, 2000) و با روش کیفی می‌پردازد تا عامل به وجود آمدن این جمله‌ها را از دیدگاهی متفاوت مورد بررسی قرار داده و تبیین نماید. در این مقاله نشان داده می‌شود آن‌چه به ساخت مجهول معروف است، فرآورده‌ جانبیِ گرهی نقشی، با عنوان گره جهت با مشخصه [مجهول] است. گره جهت، یک گروه کُنادی را به عنوان متمم خود انتخاب کرده و مشخصه [ف. تصریفِ] گروهِ فعلی سبک را به صورت مجهول، ارزش‌دار می کند. در صورتی که این گره، با یکی از فعل‌های شدن، گشتن، آمدن و رفتن، پُر شده باشد؛ فعل به صورت اسم مفعول بازنمود می یابد. بر این مبنا، فعل «شدن» نمی تواند عامل موثری در شکل گیری یا عدمِ شکل گیری جمله‌های مجهول به شمار آید، بلکه این فعل، صرفاً یک نمود آوایی است برای گرهی نقشی با مشخصه [مجهول].  همچنین با توسل به فرضیه یوتا، نشان‌ می‌دهیم که حضور کنش‌گر در جمله‌های مجهول از آن جا ناشی می‌شود که یگ گروه حرفِ تعریف در جایگاه مشخص‌گر گروه فعلیِ سبک و پیش از ادغام آن گروه فعلی با گروه کُنادی، ادغام شده‌است.