بررسی شیوه‌های اثرپذیری اقبال لاهوری از شعر حافظ شیرازی

حافظ شاعری است که بر طیف وسیعی از شاعران هم‌ روزگار و پس از خود، هم در حوزۀ زبان فارسی و هم در خارج از آن تاثیر داشته و منبع الهام و منشا خلاقیت کثیری از بزرگان شعر و ادب در سراسر جهان بوده‌‌است. در این میان اقبال لاهوری متفکر و شاعر پاکستانی که به اثرپذیری از مولوی شهرت دارد و در اوان جوانی با حافظ و اندیشه‌های او مخالف بوده، از جمله کسانی است که در میان شاعران شبه‌قاره، بیشترین اثرپذیری را از شعر حافظ داشته؛ اما تاکنون این موضوع مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته‌است. با توجه به این مسئله، پژوهش پیشِ‌رو کوشیده‌است تا ضمن کشف نمونه‌های اثرپذیری اقبال از حافظ در دیوان فارسی و اردوی وی، نمونه‌های استخراج‌شده را با روش توصیفی-تحلیلی طبقه‌بندی و بررسی کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد اثرپذیری شعر اقبال از حافظ، وجوه و اشکال گوناگونی همچون اثرپذیری واژگانی، گزاره‌ای، گزارشی، تلمیحی، تصویری، ساختاری، الهامی-بنیادی و... دارد و هر دو ساحت صورت و مضمون را دربرمی‌گیرد.

the investigation of the methods iqbal lahori influenced by hafez shirazi’s poetry

hafez is one of the poets who influenced a wide range of speakers and poets of his time and after it. he has had an impact on persian language both in and out of iran and has been the source of inspiration and creativity of many great poets and writers around the world. meanwhile, iqbal lahori, a pakistani thinker and poet known for being influenced by rumi and in his youth for being against hafez and his thoughts. iqbal is among those who have been most influenced by hafez's poetry among the poets of the subcontinent, but so far this issue has not been considered by researchers. with regard to this issue, the present study has tried to classify and examine the extracted samples (by descriptive-analytical method) of the influence of hafez's poetry in his persian and urdu divan. the results of the research show that the influence of hafez on iqbal's poetry has various aspects and forms such as lexical, propositional, narrative, allusive, visual, structural, inspirational-fundamental, etc. and covers both the content and the subject areas.