پژوهشی بر کوشک جال ‌محل در نارنائول و کاخ بایرات/ ویراتنگر در راجستان، دو نمونه از الگوی معماری کوشک ‌های واقع در آب/ جال ‌محل/ چشمه‌عمارت؛ گونه‌ای متفاوت از معماری منظر در شبه ‌قاره

کوشک ‌‌های واقع در آب، یکی از نوآوری‌های معماری منظر به ‌شمار می‌روند. این الگو دیرزمانی در شبه‌ قاره هند و ایران در کنار کوشک‌های واقع در میان یا کناری از باغات وجهی ممتاز از معماری در چشم‌اندازها و دستینه‌ها بودند. اگرچه در جغرافیای ایران به‌دلیل محدودیت‌های طبیعی رواج گسترده نیافت، در معماری شبه‌قاره با تنوع چشمگیری در الگوهای طراحی آبگیر و عمارت مرکزی در گستره‌ای تاریخی و جغرافیایی ساخته و پرداخته شد. باوجود مطالعات گسترده‌ای که در تاریخ معماری شبه‌قاره صورت گرفته، این‌گونه از معماری منظر آنچنانکه بایسته است، مورد توجه قرار نگرفته. دو نمونۀ شاخص این الگو که از جهت شیوۀ طراحی عمارت و آبگیر، نزدیکی قابل‌توجهی دارند، در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته‌اند؛ یکی کوشک «جال‌‌مَحَل» در «نارنائول» و دیگری «کاخ بایرات/ویراتنگر» در ایالت «راجستان» است. داده‌ها در پژوهش حاضر با مطالعات اسنادی گردآوری شده‌اند و با بهره‌گیری از «رهیافت تاریخی» تفسیر و تحلیل شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهند که این دو عمارت در دورۀ اکبرشاه گورکانی (حک: 1014-963 ه.ق.) ساخته شده‌اند. اگرچه کاخ بایرات توسط حاکمی غیرمسلمان ساخته شد، می‌توان علقه‌های وی را در برگیری از معماری گورکانیان مسلمان، را به‌روشنی در ساخت و پرداخت آن دید. هر دو نمونه در دو اشکوب ساخته شده‌اند. دسترسی به عمارت در یکی به‌وسیلۀ پلی شانزده‌چشمه و در دیگری به‌وسیلۀ پلکانی دوردیفه صورت می‌گرفته است. چهتری‌های پنج‌گانۀ نمای بیرونی بام، از الگویی واحد تبعیت می‌کند. ساختار برون‌گرای آن‌ها، از الگویی پیروی می‌کند که دیرزمانی در معماری ایرانی و شبه‌قاره با نام «هشت‌بهشت» رواج داشت.

a study of the jalmahal pavilion in narnaul and the bayrat / viratangar palace in rajasthan, two examples of the architectural model of the waterfront pavilions / jalmahl / cheshmeh emarat; a different kind of landscape architecture in the subcontinent

waterfront pavilions are one of the innovations of nighttime gardening. in the late middle ages and late islamic period, the tradition of gardening along with watering with a special style was popularized by artists and architects in the subcontinent. it seems that the first examples of this architectural pattern were formed on the continental night during the reign of the mamluk kings, imitating the landscape architecture of some hindu temples. the pattern of water pavilions became widespread during the reign of gurkhani and due to their extensive connection with the safavid court, this gardening tradition led to the development and continuation of the architectural pattern of the subcontinent culture of iran. the present research has tried to use this historical approach in this architectural pattern in two blanks that have a symmetrical pattern; one to study, introduce and compare the jal mahal palace in narnatul and the other destructive bayrat palace in the state of rajasthan in the indian subcontinent.