عجز، مضمونی انسجام‌‌بخش در غزل بیدل

بحث انسجام و اثبات و نفی آن به‌‌ویژه در قالب غزل فارسی همواره مورد توجه پژوهشگران بوده‌‌است. این موضوع دربارۀ غزل شعبۀ هندی سبک هندی و غزلیات بیدل بحث‌‌ها برانگیخته و سرانجام به عدم‌انسجام و پاشان‌بودن غزل این شعبه و غزل بیدل حکم شده‌‌است. پژوهش حاضر با بهره‌‌گیری از شیوه‌‌ای توصیفی-تحلیلی و به‌کارگیری راه‌‌های بررسی انسجام متون و نظریۀ انسجام هلیدی و حسن به بررسی انسجام در غزل بیدل در آیینۀ غزل اول دیوان او پرداخته و کوشیده‌‌است به این پرسش پاسخ گوید که حکم پاشان‌بودن غزل بیدل چرا و چگونه صادر شده‌‌است؟ نتیجه این بررسی آن است که از نظر محتوایی، مفهوم عجز یکی از مفاهیم انسجام‌‌بخش غزلیات اوست؛ اما انسجام غزل بیدل در ‌هاله‌‌ای از صورخیال بکر، زبان خاص و ابهام و پیچیدگی غزل او پنهان است؛ ازاین‌رو برای اثبات انسجام آن درنگ در ویژگی‌‌های دستوری به‌‌ویژه مرجع ضمایر، دقت در روابط واژگانی و ترکیب‌‌های شعری، توجه به تکرار، هم‌‌معنایی، تضاد و پیوند جز و کلی که بین اجزای شعر به‌‌ویژه کلمات و ترکیب‌‌های آن برقرار است؛ ضروری است. با چنین نگاهی می‌‌توان هریک از غزلیات او را در حداقل جمله‌‌ها خلاصه کرد و با کشف یک‌‌دستی فکری و معنایی غزل، لذت هنری نابی را تجربه کرد.

inability as a cohesive theme in the ghazal of bidel

the issue of cohesion in the persian ghazal has always been important to the researchers. this subject has raised a lot of controversies regarding the indian style and the ghazals of bidel; and it was stated that there is connectedness in those poems. this study using descriptive-analytical methods and ways to study the coherence of texts and a look to the theory of halliday and hassan, has studied coherence in biddle's sonnet in the mirror of the first sonnet of his divan and has answered the question why and how the sentence was issued about connectedness in bidel's sonnet? the results show that cohesion and coherence in the ghazal of bidel is implicit in a shadow of genuine figures of speech, special language, ambiguity, and intricacy in his poetry. to prove the integrity of bidel’s poetry, it is necessary to reflect on its grammatical features specially pronouns references, accuracy in word collocations and poetic compositions, repetitions, synonyms, antonyms, as well as minor and major links between poetic segments particularly words and compositions. each of bidel’s ghazals can be summarized into the least sentences; and genuine artistic pleasure can be experienced by discovering the intellectual and semantic harmony in his poetry.