علل رویکرد تعلیمی در منظومۀ دولرانی و خضرخان امیرخسرو دهلوی

امیرخسرو دهلوی (651-725ﻫ.ق) از شاعران عارف فارسی‌گوی نیمۀ دوم قرن هفتم و نیمۀ اول قرن هشتم هجری هندوستان است. منظومۀ ادبی-تاریخی «‌دُوَل‌رانی‌خَضَر‌خان» از مثنوی‌های اوست که مشتمل‌بر 4519 بیت است. این مثنوی به بحر هزج مثمن مقصور یا محذوف در داستان واقعی عشق خضر‌خان، پسر علاء‌الدیّن‌محمّد‌شاه‌خلجی با «دیول‌دی» دختر راجه‌گجرات است. امیرخسرو ابتدا این داستان را به نثر فارسی نوشت و سپس به دستور سلطان آن را در 715 ﻫ.ق به نظم در آورد. توجه به آموزه‌های تعلیمی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از زبان شخصیت‌‌های داستانی دولرانی و خضرخان بیان شده است. این پژوهش، به شیوة توصیفی- تحلیلی و استواری بر چارچوب نظری می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که شاخص‌‌ترین انواع مضامین اندرزی و همچنین علل و انگیزۀ تعلیم در منظومۀ غنایی دولرانی و خضرخان در چیست؟ مطابق با دستاوردهای تحقیق، اصلی‌‌ترین علت و انگیزۀ انعکاس مضامین تعلیمی در داستان دولرانی و خضرخان، تنبه و عبرت است. همچنین در منظومۀ غنایی دولرانی و خضرخان، پیوستگی و آمیزش مضامین غنایی و تعلیمی به روشنی نشان می‌‌دهد، امیرخسرو در پی طرح این موضوع بوده است که برای رسیدن به کمال در یک رابطۀ عاشقانه، توجه به آموزه‌‌های تعلیمی جایگاه مهم و بلندی دارد.

causes of an educational approach to doverani and khezarkhan amir khosrodehloui

1-introduction    literature didactic are writings that aim to teach something to the reader or audience, so the definition of all religious, moral, theological, critical, social, political, scientific writings, teachings and even texts that teach the branch of science, technology or skills they are educational literature.in general, it can be said that every work of art gives a lesson to its reader or audience, and therefore it is a teacher. in expressing the functions of literature, it should be said that the functionalist approach is based on utilitarianism.this means that everything a person does is for the benefit of his life, and literature will last as long as it is useful to the individual or society and meets part of their needs. he paid attention to its various divisions, for example, functions are sometimes obvious and sometimes hidden.paying attention to the obvious functions, which usually appear as direct functions, should not neglect our attention to the indirect functions of literature. teaching ethics and culture is one of the functions of literature. to the extent that some have considered it the main function of literature;of course, its moral function has been more prominent in classical persian literature, but in the contemporary period, due to changing circumstances, newer expectations and newer opportunities have been provided to educational literature (cf. razi, 2012: 109)     the main purpose of this article is to show the role and position of educational literature in the poetry of ghani keshmiri and shapour tehrani. in his poetry, all indian poets have more or less dealt with educational themes and have referred to issues such as world instability, falsehood, jealousy, arrogance, and so on. in this study, the educational themes of shapoor tehrani’s poetry and ghani keshmiri’s poetry have been studied critically and wisely. the main question of the research is to what extent and how have ghani kashmiri and shapoor tehrani expressed moral and educational teachings in their works?